BEDREDDİN EZ-ZERKEŞÎ, HAYATI VE İLMÎ KİŞİLİĞİ
Bedreddin ez-Zerkeşî (ö. 794/1392), Memlükler döneminde yaşamış önemli Şâfiî âlimlerinden biridir. İslam ilimlerinin pek çok dalında, özellikle fıkıh ve hadis alanlarında eserler vermiş olsa da asıl ününü tefsir ve Kur'an ilimleri alanındaki derin çalışmalarıyla kazanmıştır. Zerkeşî, çalışmalarında titiz bir araştırmacı kimliğiyle öne çıkmış ve geniş kaynak kullanımıyla sonraki dönem âlimlerine de önemli bir yol göstermiştir.
EL-BURHÂN FÎ ULÛMİ’L-KUR’ÂN NEDEN ÖNEMLİDİR?
Zerkeşî’nin "el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân" adlı eseri, Kur’an ilimlerine dair yazılmış en kapsamlı ve öncü eserlerden biridir. Zerkeşî, eserini kaleme alırken öncelikle Kur'an'ın anlaşılması için gerekli olan tüm ilim dallarını tek çatı altında toplamayı hedeflemiştir. Eser, kendisinden sonra gelen tüm Kur'an ilimleri yazarlarına, özellikle Celâleddin es-Süyûtî gibi büyük müelliflere kaynak teşkil etmiştir.
ESERİN YAZILMA AMACI VE METODU
Zerkeşî, eserini yazarken kendi zamanına kadar Kur’an ilimleri alanında hadis ilmi gibi kapsamlı eserlerin olmayışından yakınarak, bu boşluğu doldurmak için harekete geçmiştir. Eserini tam 47 bölüme (nev‘) ayırarak sistematik bir yöntem izlemiş ve Kur'an’ın inişi (nüzûlü), toplanması, yazılması, tefsiri, kıraat çeşitleri, mucizelik (i‘câz) yönleri ve Arap dili açısından üslup özellikleri gibi pek çok önemli konuyu işlemiştir.
ESERDE KULLANILAN KAYNAKLAR VE METODOLOJİ
Zerkeşî, "el-Burhân"ı kaleme alırken tefsir, hadis, fıkıh, kelâm, belâgat, nahiv, tasavvuf ve felsefe gibi çok geniş bir ilmî yelpazeden yararlanmıştır. Özellikle Vâhidî, Zemahşerî, Fahreddin er-Râzî ve Ebû Hayyân el-Endelüsî gibi müfessirlerin eserlerinden sıkça atıfta bulunarak eserini zenginleştirmiştir. Ayrıca Arap dili konularında da Sîbeveyhi ve İbn Cinnî gibi otoritelerden alıntılar yaparak eserinin ilmî değerini artırmıştır.
EL-BURHÂN’IN İSLAM İLİMLERİNE ETKİSİ
El-Burhân, Kur'an ilimleri alanında kendisinden sonra yazılan eserlerin neredeyse tamamına rehberlik etmiştir. Başta Celâleddin es-Süyûtî’nin "el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân" adlı eseri olmak üzere, Muhammed Abdülazîm ez-Zürkânî gibi sonraki dönem âlimlerinin eserlerine önemli ölçüde kaynak teşkil etmiştir. Çağımızda da ulûmü’l-Kur’ân üzerine çalışan birçok araştırmacı Zerkeşî’nin bu eserini temel kaynak olarak kabul etmektedir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: El-Burhân kitabının yazarı kimdir?
Cevap: El-Burhân kitabının yazarı Memlük dönemi Şâfiî fıkıh âlimi Bedreddin ez-Zerkeşî’dir.
Soru: Zerkeşî’nin "el-Burhân" eserini yazma amacı nedir?
Cevap: Zerkeşî, Kur’an ilimlerine dair geniş kapsamlı bir eser olmadığını fark ederek bu eksikliği gidermek amacıyla yazmıştır.
Soru: El-Burhân kaç bölümden oluşmaktadır?
Cevap: El-Burhân toplam 47 ayrı bölümden (nev‘) meydana gelmiştir.
Soru: Zerkeşî’nin eserinde en çok kullandığı kaynaklar hangileridir?
Cevap: Zerkeşî eserinde Fahreddin er-Râzî, Zemahşerî, Ebû Hayyân el-Endelüsî gibi müfessirlerin yanı sıra Sîbeveyhi ve İbn Cinnî gibi dil âlimlerinin eserlerinden yararlanmıştır.
"el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân" Eseri
