AHFEŞ el-EVSAT

AHFEŞ el-EVSATEbü’l-Hasen Said b. Mes‘ade el-Mücaşii el-Belhi el-Ahfeş el-Evsat (ö. 215/830 [?])

Ahfeş el-Evsat, aslen Belhli olup Basra’da yaşamıştır. Mücaşi‘ b. Darim oğullarının azatlısı olan Ahfeş, Arap dil alimleri arasında tarihi sıra itibariyle ikinci ve en meşhur olanıdır. Ahfeş el-Ekber (el-Kebir) diye bilinen Ebü’l-Hattab’dan sonra bir süre Ahfeş el-Asgar (es-Sagīr) lakabıyla anıldı. Ancak bu unvan daha sonra Ali b. Süleyman’a verilince, kendisi Ahfeş el-Evsat olarak tanındı ve nahiv alanındaki otoritesi sayesinde Ahfeş denilince ilk akla gelen isim oldu. Eğitimini Basra’da tamamlayan Ahfeş, en meşhur hocası olan Sibeveyhi’den ders aldı ve onun hocalarından da istifade etti.

SİBEVEYHİ İLE OLAN İLİŞKİSİ VE BAĞDAT’A YOLCULUĞU

Ahfeş el-Evsat, Sibeveyhi’nin en güçlü ve en meşhur talebesiydi. Aynı zamanda hocasıyla yakın bir dostluk kurmuştu. Sibeveyhi’nin vefatından sonra onun ünlü eseri el-Kitab’ı okuttu ve bu eseri ilim dünyasına tanıttı. Sibeveyhi, Bağdat’ta Ali b. Hamza el-Kisai ile yaptığı meşhur münazarada yenik sayılınca Basra’ya döndü ve yaşadığı haksızlığı Ahfeş’e anlattı. Ahfeş, Kisai ile görüşmek üzere Bağdat’a gitti ve onu zor sorularla sıkıştırdı. Ancak Kisai’nin yakın ilgisini gördü ve onun isteği üzerine Bağdat’ta kalarak çocuklarına ders verdi. Ayrıca Kisai’ye el-Kitab’ı okuttu ve onun ısrarı üzerine Meʿani’l-Kurʾan adlı eserini kaleme aldı. Bu eser, daha sonra Kisai ve talebesi Ferra tarafından örnek alınarak benzer isimde kitaplar yazılmasına ilham kaynağı oldu.

NAHİV VE DİĞER İLMİ ÇALIŞMALARI

Ahfeş el-Evsat, nahiv alanındaki çalışmalarıyla tanınsa da kelam, tefsir ve aruz gibi alanlarla da ilgilendi. Halil b. Ahmed’in on beş bahirlik aruz sistemine el-habeb veya el-mütedarik adıyla bir bahir daha ekleyerek aruz bahirlerini on altıya çıkardı. Sibeveyhi’ye birçok konuda muhalefet ederek farklı görüşler ortaya koydu. Bu görüşler, Kufeli dil alimleri tarafından benimsendi ve Kufe dil mektebinin temellerini attı. Talebeleri arasında Ebu Osman el-Mazini, Ebu Hatim es-Sicistani, Riyaşi ve Kisai gibi önemli isimler yer alır. Ahfeş el-Evsat, Mu‘tezile mezhebine mensuptu ve 210 (825), 215 (830) veya 221 (836) yılında vefat ettiği kaydedilmektedir.

ESERLERİ

  1. Kitabü’l-Kavafi: İlk defa 1970 yılında İzzet Hasan tarafından Şam’da, daha sonra Ahmed Ratib en-Neffah tarafından 1974’te Beyrut’ta yayımlandı.
  2. Meʿani’l-Kurʾan: Faiz Faris’in tahkik ettiği bu eser, 1979 yılında iki cilt halinde Küveyt’te basıldı. Ayrıca Abdülemir Muhammed Emin el-Verd tarafından da neşredildi (Beyrut 1985).
  3. Kitabü’l-ʿAruż: Tanta Ahmediyye Kütüphanesi’nde tek nüshası bulunan bu risale, Seyyid el-Bahravi tarafından Kahire’de yayımlanan Fusul dergisinde neşredildi (1986, VI, sy. 2, s. 125-161).

Diğer eserleri arasında şunlar yer alır:

  • Kitabü’l-Evsaṭ fi’n-nahv
  • Kitabü’l-Mekayis fi’n-nahv
  • Kitabü’l-Mesaʾili’l-kebir
  • Kitabü’l-Mesaʾili’s-sagīr
  • Kitabü Sıfati’l-ganem ve elvaniha ve ʿilaciha ve esnaniha
  • Kitabü’l-Vahid ve’l-cemʿ fi’l-Kurʾan
  • Kitabü’t-Tasrif
  • Kitabü’l-Asvat
  • Kitabü’l-Erbaʿa
  • Kitabü’n-Nevadir
  • Kitabü’l-İştikak
  • Kitabü Garibi’l-Kurʾan ve Garibü’l-hadis

SIKÇA SORULAN SORULAR

Soru: Ahfeş el-Evsat kimdir?
Cevap: Ahfeş el-Evsat, Arap dil bilimi ve nahiv alanında önemli bir İslam Alimi’dir. Sibeveyhi’nin en meşhur talebesi ve yakın dostudur.

Soru: Ahfeş el-Evsat’ın en önemli eseri nedir?
Cevap: En önemli eserlerinden biri, Kur’an’ın anlamlarını inceleyen Meʿani’l-Kurʾan’dır.

Soru: Ahfeş el-Evsat hangi mezhebe mensuptur?
Cevap: Ahfeş el-Evsat, Mu‘tezile mezhebine mensuptur.

Soru: Ahfeş el-Evsat’ın nahiv alanındaki katkıları nelerdir?
Cevap: Sibeveyhi’ye muhalefet ederek farklı görüşler ortaya koymuş ve bu görüşler Kufe dil mektebinin temellerini atmıştır.

Soru: Ahfeş el-Evsat’ın aruz alanındaki çalışmaları nelerdir?
Cevap: Halil b. Ahmed’in aruz sistemine bir bahir daha ekleyerek aruz bahirlerini on altıya çıkarmıştır.

AHFEŞ el-EVSAT Tefsiri

PDF İndir PDF İndir