Ebu Muhammed Sadrüddin Ruzbihan b. Ebi Nasr el-Bakli (ö. 606/1209)
DOĞUMU VE ERKEN DÖNEM HAYATI
Ruzbehan-ı Bakli, Fesa’da dünyaya geldi. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, eserlerinden yola çıkılarak 526-527 (1132-1133) yıllarında doğduğu tahmin edilmektedir. Asıl adı Ruzbihan olup, en meşhur lakabı Sadreddin’dir. Babasının sebzeci olması nedeniyle “Bakli” nisbesiyle tanınmıştır. Ayrıca şathiyeleriyle ünlü olduğundan “Şeyh-i Şattah” olarak da anılır.DİNİ İLGİSİ VE TASAVVUFA YÖNELİŞİ
Bakli, dini kuralların gevşek olduğu bir çevrede büyümesine rağmen, genç yaşta derin bir din şuuruna sahip oldu. Okul arkadaşlarına “Allah’ı tanıyor musunuz?” gibi sorular sorarak dikkat çekti. On beş yaşında ilahi cezbeye kapıldığı ve Hızır’ı gördüğü rivayet edilir. Bu olaylar, onun tasavvufa yönelmesinde etkili oldu. Ergenlik döneminde Kur’an’ı ezberledi ve dini ilimlerle ilgilendi. Yirmi beş yaşında Şiraz’a yerleşti ve burada tasavvufi çalışmalarına devam etti.SEYAHATLERİ VE TASAVVUFİ YOLCULUĞU
Bakli, Irak, Kirman, Hicaz ve Şam gibi bölgelere seyahatler yaptı. İki defa hacca gitti ve bir süre Mekke’de ikamet etti. Şiraz’da Fars bölgesi emiri Tekle b. Zengi’nin himayesine girdi. Hayatının sonlarına doğru felç geçirdi ve 606 (1209) yılında Şiraz’da vefat etti. Kabri, bir süre ziyaretgah olarak kaldı, ancak daha sonra unutuldu.TASAVVUF ANLAYIŞI VE FİKİRLERİ
Bakli, tasavvufta tecelli kavramına büyük önem verdi. Ona göre tecelli, Allah’ın güzelliğinin yansımasıdır. Bu güzellik, aşıkların kalbinde aşk ve muhabbet olarak tezahür eder. Bakli, güzelliği hem maddi hem de manevi anlamda ele aldı. Ona göre güzellik, Allah’ın bir tecellisidir ve her güzel şey, O’nun bir yansımasıdır. Bu nedenle, güzelliği seven ve takdir eden kişi, Allah’a daha da yakınlaşır.ESERLERİ VE EDEBİ KİMLİĞİ
Bakli, tasavvuf, tefsir ve hadis alanlarında birçok eser kaleme aldı. En önemli eserlerinden biri olan Meşrebü’l-ervah, tasavvufi makamları detaylı bir şekilde ele alır. ʿAraʾisü’l-beyan fi hakaʾikı’l-Kurʾan ise Kur’an’ın işari tefsirini konu alır. Manṭıku’l-esrar bi-beyani’l-envar adlı eseri, şathiyeleri açıklamak amacıyla yazılmıştır. Bakli’nin eserleri, tasavvuf edebiyatında önemli bir yer tutar.SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Ruzbehan-ı Bakli’nin en önemli eseri hangisidir?Cevap: Ruzbehan-ı Bakli’nin en önemli eseri, tasavvufi makamları detaylı bir şekilde ele alan Meşrebü’l-ervah’tır.
Soru: Bakli’nin tasavvuf anlayışının temelinde ne yatar?
Cevap: Bakli’nin tasavvuf anlayışının temelinde tecelli kavramı yatar. Ona göre tecelli, Allah’ın güzelliğinin yansımasıdır.
Soru: Bakli’nin şathiyeleri neden önemlidir?
Cevap: Bakli’nin şathiyeleri, tasavvufi vecd halinde söylenmiş sözler olup, bu sözlerin şerhi, tasavvufi düşünceye önemli katkılar sağlar.
Soru: Bakli’nin hayatında Hızır’ın rolü nedir?
Cevap: Bakli, on beş yaşında Hızır’ı gördüğünü ve bu olayın kendisini tasavvufa yönelttiğini belirtmiştir.
Soru: Bakli’nin kabri nerededir?
Cevap: Bakli, Şiraz’da vefat etmiş ve Ribatülkadim’in yanına defnedilmiştir.
