Hasan Basri ÇANTAY

 (1887-1964)

HAYATI VE ESERLERİ

Balıkesir’de dünyaya gelen Hasan Basri Çantay, Çantayoğlu Halil Cenabi Efendi ile Kepsutlu Hatice Hanım’ın tek erkek evladıdır. İlk eğitimini İbtida-i Kebir Mektebi’nde tamamladıktan sonra Balıkesir İdadisi’ne kaydoldu. Ancak babasının vefatı üzerine (1903) eğitimini yarıda bırakarak ailesinin geçimini üstlendi. Nafia Dairesi’nde memuriyete başladı. Bu süreçte, Osman Nuri Efendi ve Müstecabizade Adil Efendi’den Farsça, Ragıbzade Ahmed Naci Dede’den ise Arapça dersleri aldı. Aynı zamanda edebiyat, hukuk ve felsefe alanlarında kendini geliştirdi.

II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ VE GAZETECİLİK FAALİYETLERİ

II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Balıkesir’de yayımlanan Nasihat ve Balıkesir gazetelerinde yazılar kaleme aldı. Mutasarrıf Mümtaz Bey’den hukuk, iktisat ve maliye dersleri aldı. Samih Rifat Bey’in mutasarrıflığı döneminde Yıldırım gazetesini çıkardı. 1913 yılında Balıkesir Daimi Encümeni’nin başkatipliğini üstlendi. Daha sonra Karesi gazetesini yayımlayarak Balıkesir’de matbuat hayatının gelişmesine önemli katkılar sağladı. Ayrıca Darülhilafe Medresesi’nde Türkçe, edebiyat ve Arapça dersleri verdi.

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ VE SİYASİ HAYATI

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Ses gazetesini çıkaran Hasan Basri, mütareke yıllarında Türk milletinin haklarını savunan yazılar yazdı. Gazetenin kapatılması üzerine Balıkesir’i temsilen I. İzmir Kongresi’ne katıldı. Tevkif emrini öğrenince kaçarak Burhaniye, Kepsut ve Dursunbey’de Milli Mücadele’nin örgütlenmesine katkıda bulundu. I. Büyük Millet Meclisi’ne Balıkesir mebusu olarak girdi ve bağımsız bir siyasi çizgi izledi. Bu dönemde Mehmed Akif ile yakın dostluk kurdu ve ondan Arap edebiyatı dersleri aldı.

EĞİTİMCİLİK VE EDEBİ FAALİYETLERİ

Büyük Millet Meclisi’nin ilk dönemi sonunda Balıkesir’e dönen Hasan Basri, edebiyat öğretmenliği yapmaya başladı. 132 şehit çocuğunun eğitimi için kurulan yetiştirme yurdunun müdürlüğünü üstlendi. Zafer-i Milli gazetesine yazılar yazdı. 1928’de sağlık sorunları nedeniyle emekliye ayrıldı ve bir süre ziraat ve ticaretle uğraştı. Daha sonra dini, ilmi ve edebi çalışmalara geri dönerek önemli eserler kaleme aldı.

1950 SONRASI DİNİ VE FİKRİ ÇALIŞMALAR

1950’den itibaren demokratik yönetimin sağladığı özgürlük ortamında, İslam dininin öğrenilmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik faaliyetlere katıldı. Eserler telif ederek, yol gösterici ve uyarıcı bir rol üstlendi. Gruplar arasında hakemlik yaparak, din alimleri ve muhafazakar aydınlar için bir rehber oldu.

VEFATI VE MİRASI

Hasan Basri Çantay, 3 Aralık 1964’te İstanbul’da vefat etti. Vasiyeti üzerine Edirnekapı Şehitliği’nde, dostu Mehmed Akif’in mezarına yakın bir yere defnedildi.

ESERLERİ

  1. KUR’AN-I HAKİM VE MEAL-İ KERİM
    Hasan Basri Çantay’ın en önemli eseri olan bu çalışma, açıklamalı bir Kur’an tercümesidir. Eser, Zemahşeri, Razi, Beyzavi gibi büyük tefsirlerden yararlanılarak hazırlanmıştır. İlk kez 1953’te üç cilt halinde yayımlanmış ve birçok baskısı yapılmıştır.
  2. KIRK HADİS VE MEALLERİ
    Üç ciltten oluşan bu eser, her birinde kırk hadis ve meallerini içermektedir. 1956-1962 yılları arasında yayımlanmıştır.
  3. FIKH-I EKBER
    Ebu Hanife’nin el-Fıkhü’l-ekber adlı eserinin tercümesidir. 1954 yılında Ankara’da basılmıştır.
  4. AKİFNAME
    Mehmed Akif’in hayatı, eserleri ve şahsiyeti hakkında detaylı bilgiler içeren bu eser, 1966’da İstanbul’da yayımlanmıştır.
  5. “es̱-S̱ekafetü’l-İslamiyye fi’l-menaṭıkı’t-Türkiyye”
    Türkler’in İslam kültür ve medeniyetine katkılarını ele alan bu makale, uluslararası bir derleme eserde yayımlanmıştır.

DİĞER ESERLERİ

  • Mektepli Yavrularıma (1922)
  • Müslümanlıkta Himaye-i Etfal (1925)
  • Ülkü Edebiyatı (1939)
  • Zeka Demetleri (1939, 1962)
  • Kara Günler ve İbret Levhaları (1964)

SIKÇA SORULAN SORULAR

Soru: Hasan Basri Çantay’ın en önemli eseri nedir?
Cevap: En önemli eseri, açıklamalı Kur’an tercümesi olan “Kur’an-ı Hakim ve Meal-i Kerim”dir.

Soru: Hasan Basri Çantay, Mehmed Akif ile nasıl bir dostluk kurmuştur?
Cevap: Büyük Millet Meclisi’nde birlikte görev yapmışlar ve Mehmed Akif, Hasan Basri Çantay’a “Bülbül” şiirini ithaf etmiştir.

Soru: Hasan Basri Çantay’ın Milli Mücadele’deki rolü nedir?
Cevap: Balıkesir’de Milli Mücadele’nin örgütlenmesine katkıda bulunmuş ve halkın silahlanması için çalışmıştır.

Soru: Hasan Basri Çantay’ın eğitim hayatı nasıl şekillenmiştir?
Cevap: İlk eğitimini Balıkesir’de tamamlamış, daha sonra Arapça, Farsça, edebiyat, hukuk ve felsefe alanlarında kendini geliştirmiştir.

Soru: Hasan Basri Çantay’ın vasiyeti neydi?
Cevap: Mehmed Akif’in mezarına yakın bir yere defnedilmeyi vasiyet etmiştir.

Hasan Basri ÇANTAY Meali

PDF İndir PDF İndir