Ebü’l-Hasen Alaüddin Ali b. Muhammed b. İbrahim el-Hazin el-Bağdadi (ö. 741/1341)
HAYATI VE İLMİ ŞAHSİYETİ
Hazin,
678 (1279) yılında Bağdat’ta doğdu. İlk eğitimini Bağdat’ta aldıktan sonra
Dımaşk’a giderek Bahaeddin Kasım b. Muzaffer İbn Asakir ve Vezire bint Ömer b.
Es‘ad gibi alimlerden hadis dersleri aldı. Uzun yıllar Dımaşk’taki Sümeysatiyye
Kütüphanesi’nin yöneticiliğini yaptığı için “Hazin” lakabıyla tanındı. Ayrıca
Sümeysatiyye Hankahı’nda şeyhlik yaptı. Hayatının sonlarına doğru Halep’in Şiha
köyüne yerleşti ve bu nedenle “Şihi” nisbesiyle de anıldı. Hazin, tefsir,
hadis, fıkıh ve tarih alanlarında kendini yetiştirmiş bir alim olarak tanındı.
741 (1341) yılında Halep’te vefat etti ve Sufiler Mezarlığı’na defnedildi.
HAZİN’İN ESERLERİ
Hazin,
tefsir, hadis ve siyer alanlarında önemli eserler kaleme almıştır. İşte onun en
önemli eserleri:
- Lübabü’t-teʾvil fi meʿani’t-tenzil: Hazin’in en meşhur eseri olan bu tefsir, daha çok
“Tefsirü’l-Hazin” adıyla bilinir. Begavi’nin Meʿalimü’t-tenzil adlı
eserinden özetlenerek hazırlanan bu tefsir, ayrıca el-Keşşaf, Mefatihu’l-gayb ve Envarü’t-tenzil gibi
kaynaklardan da yararlanılarak oluşturulmuştur. Eser, hem rivayet hem de
dirayet tefsiri özelliklerini taşır. Ayetlerin tefsirinde öncelikle Kur’an
ve hadislerden yararlanılmış, Eş‘ari ve Şafii mezheplerinin görüşlerine
yer verilmiştir. Eser, İsrailiyat’a dair rivayetler içermesi nedeniyle
eleştirilmiş olsa da, bu rivayetlerin bir kısmı tenkit edilerek
aktarılmıştır. Lübabü’t-teʾvil, Mısır’da birçok defa basılmış
ve Türkçe’ye de çevrilmiştir.
- Makbulü’l-menkūl: İbnü’l-Esir’in Camiʿu’l-usul adlı
eserine, İmam Şafii ve Ahmed b. Hanbel’in Müsned’leriyle İbn Mace
ve Darekutni’nin es-Sünen’lerindeki hadisler eklenerek fıkıh
bablarına göre düzenlenmiş on ciltlik bir eserdir. Bu eser, hadis
literatürüne önemli bir katkı sağlamıştır.
- er-Ravz ve’l-hadaʾik fi sireti hayri’l-halaʾik: Hz. Peygamber’in hayatını konu alan bu eser, İbn
İshak ve İbn Hişam’ın siyer kitapları esas alınarak hazırlanmıştır. İbn
Abdülber, İbnü’l-Esir ve İbnü’l-Cevzi gibi alimlerin eserlerinden de
yararlanılan bu çalışma, hadis ve haberlerin cerh ve ta‘dil yöntemiyle ele
alınması açısından önemlidir. Eser, 174 babdan oluşmaktadır.
- ʿUddetü’l-efham fi şerhi
ʿUmdeti’l-ahkam: Hafız Abdülgani b. Abdülvahid
el-Makdisi’nin ʿUmdetü’l-ahkam adlı eserinin şerhi olan
bu çalışma, ahkam hadislerini ele alır. Eser, fıkıh ve hadis alanında
önemli bir kaynak olarak kabul edilir.
HAZİN’İN İLMİ MİRASI
Hazin, tefsir ve hadis alanında yaptığı çalışmalarla İslam ilim geleneğine önemli katkılar sağlamıştır. Özellikle Lübabü’t-teʾvil adlı tefsiri, Kur’an’ın anlaşılması ve yorumlanması konusunda önemli bir kaynak olarak kabul edilmiştir. Hadis alanındaki çalışmaları ise hadis literatürüne büyük bir katkı sağlamıştır. Hazin, eserlerinde İsrailiyat’a dair rivayetleri tenkit ederek aktarmasıyla da dikkat çekmiştir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Hazin’in
en önemli eseri hangisidir?
Cevap: Hazin’in en önemli eseri, Lübabü’t-teʾvil fi meʿani’t-tenzil adlı
tefsiridir. Bu eser, “Tefsirü’l-Hazin” olarak da bilinir.
Soru: Hazin’in
tefsirinin özellikleri nelerdir?
Cevap: Hazin’in tefsiri, hem rivayet hem de dirayet tefsiri
özelliklerini taşır. Ayetlerin tefsirinde Kur’an ve hadislerden yararlanılmış,
Eş‘ari ve Şafii mezheplerinin görüşlerine yer verilmiştir. Ayrıca İsrailiyat’a
dair rivayetler de içermektedir.
Soru: Hazin’in
hadis alanındaki eseri hangisidir?
Cevap: Hazin’in hadis alanındaki en önemli eseri, Makbulü’l-menkūl adlı
çalışmasıdır. Bu eser, Kütüb-i Sitte’deki hadislerin yanı sıra İmam Şafii ve
Ahmed b. Hanbel’in Müsned’lerindeki hadisleri de içerir.
Soru: Hazin’in
siyer alanındaki eseri hangisidir?
Cevap: Hazin’in siyer alanındaki eseri, er-Ravz ve’l-hadaʾik
fi sireti hayri’l-halaʾik’tır. Bu eser, Hz. Peygamber’in hayatını konu alır
ve hadislerin cerh ve ta‘dil yöntemiyle ele alınması açısından önemlidir.
Soru: Hazin
nerede vefat etmiştir?
Cevap: Hazin, 741 (1341) yılında Halep’te vefat etmiş ve Sufiler
Mezarlığı’na defnedilmiştir.
