İBN ARAFE

Ebu Abdillah Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Arafe el-Vergammi et-Tunisi (ö. 803/1401)

HAYATI VE EĞİTİMİ

27 Receb 716 (15 Ekim 1316) tarihinde Tunus’ta dünyaya gelen İbn Arafe, Araplaşmış Berberi kabilesi Vergamme’ye mensuptur. İlk eğitimini babasından ve Ebu Abdullah Muhammed b. Sa‘d el-Ensari’den aldı. Daha sonra Tunus Kadısı İbn Abdüsselam el-Hevvari’den tefsir, fıkıh ve usul-i fıkıh dersleri aldı. Muhaddis Vadiaşi’den hadis, Ebu Abdullah Muhammed el-Abülli ve Ebu Abdullah İbnü’l-Habbab’dan ise akli ilimler öğrendi. Ayrıca İbn Selame, İbn Harun el-Kinani, Ömer b. Kaddah, İbnü’l-Cebbab ve İbn Enderas gibi alimlerden İslami ilimler, nahiv, beyan, mantık, aritmetik ve tıp gibi alanlarda eğitim gördü. İlim tahsili için Tilimsan ve Trablus gibi şehirlere seyahat etti.

İLMİ KARİYERİ VE HİZMETLERİ

İbn Arafe, fıkıh, usul-i fıkıh, tefsir, kıraat, hadis ve kelam alanlarındaki derin bilgisiyle tanındı. VIII. (XIV.) yüzyılın ortalarında yaşanan veba salgınında hayatını kaybeden İbn Abdüsselam, Vadiaşi ve İbnü’l-Habbab gibi alimlerin bıraktığı boşluğu doldurdu. 750 (1349) yılında Zeytune Camii’nin imamlığına, 772’de (1370) hatipliğine getirildi ve bir yıl sonra başmüftülük görevine atandı. 792 (1390) yılında hacca gitti ve bu yolculuk sırasında Mısır’da Sultan Berkuk ile görüştü.

Kadılık tekliflerini geri çeviren İbn Arafe, Zeytune Camii ve Tevfik Medresesi başta olmak üzere çeşitli eğitim kurumlarında tefsir ve fıkıh dersleri verdi. Şöhreti Tunus dışına yayılınca, farklı bölgelerden birçok kişi fetva almak ve derslerine katılmak için onun yanına geldi. İbnü’l-Cezeri, İbn Hacer el-Askalani, İbn Naci, Mecari, Burzüli, Ebu Hamid İbn Zahire, Übbi, İbn Merzuk el-Hafid, Burhaneddin İbn Ferhun ve İbn Kunfüz gibi tanınmış talebeler yetiştirdi. İbn Arafe, 24 Cemaziyelahir 803 (9 Şubat 1401) tarihinde Tunus’ta vefat etti ve Cilaz Kabristanı’nda Şerif Hüseyin Türbesi yakınlarına defnedildi.

İLMİ KİŞİLİĞİ VE ETKİLERİ

Kuzey Afrika’da Maliki mezhebinin önde gelen isimlerinden olan İbn Arafe, fetvaları, eserleri ve yetiştirdiği talebeleriyle İslam dünyasında önemli bir iz bıraktı. İtikadi konularda Eş‘ariyye’nin görüşlerini savundu. Zühd ve takva sahibi bir kişi olarak namaz ve ders halkası dışında halk içinde pek görünmezdi. Devlet görevlerine yapılan tayinler ve bazı ilmi meselelerle ilgili görüşlerine başvurulması dışında devlet adamlarıyla da görüşmezdi. Hayır işleri ve köle azadı için vakıflar kurdu, talebelerine ve ihtiyaç sahiplerine maddi destek sağladı.

ESERLERİ

  1. EL-MUHTASAR Fİ’L-FIKH: Maliki fıkhına dair en önemli eseridir. 772-786 (1370-1384) yılları arasında yazılmıştır. Hacla ilgili bölümü Sa‘d Gurab tarafından neşre hazırlanmıştır.
  2. HUDUDÜ İBN ʿARAFE: Fıkhi terimlere ait tariflerin derlenmesiyle oluşmuştur. Muhammed b. Kasım er-Rassa‘ tarafından şerhedilmiştir.
  3. EL-MUHTASAR Fİ USULİ’L-FIKH: İbnü’l-Hacib’in el-Muhtasar’ını tamamlamak amacıyla yazılmıştır.
  4. MUHTASARÜ’L-HAVFİ Fİ’L-FERAʾİZ: Ebü’l-Kasım Ahmed b. Muhammed b. Halef el-Havfi’nin el-Feraʾiz’inin ihtisar ve şerhidir.
  5. EL-MUHTASARÜ’Ş-ŞAMİL Fİ USULİ’D-DİN: Kelam meselelerini ele alan bir eserdir.
  6. EL-MUHTASAR Fİ’L-MANTIK: Mantıkla ilgili kurallar ve bilgiler içerir.
  7. TEFSİRU İBN ʿARAFE: Tefsir derslerinde tutulan notlardan oluşur. Ebu Abdullah el-Übbi’nin rivayeti en meşhurudur.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Soru: İbn Arafe hangi mezhebe bağlıydı?
Cevap: İbn Arafe, Maliki mezhebinin önde gelen simalarındandır.

Soru: İbn Arafe’nin en önemli eseri hangisidir?
Cevap: En önemli eseri, Maliki fıkhına dair olan "el-Muhtasar fi’l-fıkh"tır.

Soru: İbn Arafe’nin talebeleri kimlerdir?
Cevap: İbnü’l-Cezeri, İbn Hacer el-Askalani, İbn Naci ve Burzüli gibi tanınmış alimler onun talebeleridir.

Soru: İbn Arafe’nin itikadi görüşleri nasıldı?
Cevap: İbn Arafe, itikadi konularda Eş‘ariyye’nin görüşlerini savunmuştur.

Soru: İbn Arafe’nin tefsirle ilgili eseri var mıdır?
Cevap: Evet, "Tefsiru İbn ʿArafe" adlı eseri, talebeleri tarafından tutulan notlardan oluşmaktadır.

İBN ARAFE Tefsiri

PDF İndir PDF İndir