İBN AŞUR, Muhammed Tahir

Muhammed et-Tahir b. Muhammed b. Muhammed et-Tahir et-Tunisi (1879-1973)

HAYATI, FİKİRLERİ VE İLMİ MİRASI

İbn Aşur, 1879 yılında Tunus’ta doğdu. Fas asıllı olan ailesi, Endülüs’ten göç ederek önce Fas’a, ardından Tunus’a yerleşmişti. İbn Aşur lakabıyla tanınan alim, yetişmesinde babası Muhammed b. Muhammed Tahir ve anne tarafından dedesi Muhammed el-Aziz Bu Attur’un büyük etkisi oldu. İlk eğitimini dedesinin gözetiminde tamamladıktan sonra 1892’de Zeytune Camii’ndeki eğitimine başladı. Zekası ve kabiliyetiyle dikkat çeken İbn Aşur, özel bir eğitim programına tabi tutuldu ve dönemin önemli alimlerinden dersler aldı. 1899’da yüksek öğrenimini tamamladı ve 1903’te Zeytune Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak göreve başladı.

İLMİ VE MESLEKİ KARİYERİ

İbn Aşur, Zeytune Üniversitesi’nde Arap dili ve edebiyatı, fıkıh usulü, hadis ve tefsir dersleri verdi. Ayrıca Sadıkıyye Medresesi’nde uzun yıllar hocalık yaptı ve pek çok öğrenci yetiştirdi. 1913’te Maliki kadılığına atandı ve 1924’te başmüftü vekili, 1927’de ise başmüftü oldu. 1932’de Zeytune Üniversitesi’ne rektör olarak atandı ve bu görevini aralıklarla 1960 yılına kadar sürdürdü. İbn Aşur, üniversitede yaptığı reformlarla eğitim sistemini modernleştirmeye çalıştı ve Tunus’un bağımsızlığı için mücadele etti.

FİKİRLERİ VE İLMİ KATKILARI

İbn Aşur, Kur’an-ı Kerim’in her çağda anlaşılabilir bir üsluba sahip olduğuna inanıyordu. Ona göre Kur’an, sadece Araplar’ın değil, tüm insanlığın anlayış seviyesine hitap eden bir mucizeydi. Bu nedenle Kur’an’ın ilmi tefsirini savunmuş ve tefsir çalışmalarında bu yaklaşımı benimsemiştir. Ayrıca, İslam hukukunun temel gayeleri (makāsıdü’ş-şeria) üzerine odaklanmış ve bu konuda önemli eserler kaleme almıştır.

MAKASIDÜ’Ş-ŞERİA ANLAYIŞI

İbn Aşur, İslam hukukunun hükümlerinin ardındaki ana gayeleri (makasıd) anlamanın önemini vurguladı. Ona göre, şer‘i hükümlerin hikmetlerini ve amaçlarını anlamadan nasları doğru bir şekilde yorumlamak mümkün değildi. Bu düşüncesini, Makasıdü’ş-şeriʿati’l-İslamiyye adlı eserinde detaylı bir şekilde ele aldı. İbn Aşur, bu eserinde Şatıbi’nin çalışmalarını eleştirerek, makasıd ilmini daha sistematik bir hale getirdi ve hukukun ana gayelerini belirleme metotları üzerine odaklandı.

TOPLUMSAL VE SİYASİ GÖRÜŞLERİ

İbn Aşur, İslam’ın insan fıtratına en uygun din olduğunu ve tevhid akidesi, toplum düzeni ve ahlak kurallarıyla kıyamete kadar ideal din olma özelliğini koruyacağını savundu. Ona göre, gerçek bir İslam toplumu ahlaki temellere dayanmalı ve fertlerin yetişmesi, hak ve sorumlulukları üzerinde durulmalıydı. İbn Aşur, İslam’ın yönetim biçiminin kendi kurallarına göre oluşan bir demokrasi olduğunu öne sürdü ve bu görüşünü Usulü’n-niẓami’l-ictimaʿi fi’l-İslam adlı eserinde detaylandırdı.

EĞİTİM REFORMLARI

İbn Aşur, Tunus’un eğitim sisteminin ıslah edilmesi gerektiğine inanıyordu. Zeytune Üniversitesi’nde yaptığı reformlarla klasik ilimlerin yanı sıra modern bilimlerin de öğretilmesini sağladı. Ayrıca, ilköğretim seviyesinde İslami eğitim veren okulların açılmasını önerdi ve eğitimin modern bir yapıya kavuşması için çaba gösterdi.

ESERLERİ

İbn Aşur, tefsir, hadis, fıkıh, fıkıh usulü ve Arap dili ve edebiyatı alanlarında kırka yakın eser kaleme aldı. En önemli eserleri şunlardır:

  1. et-Tahrir ve’t-tenvir: Otuz ciltlik bu tefsir, Kur’an-ı Kerim’in detaylı bir şekilde tefsir edildiği önemli bir çalışmadır.
  2. Makāsıdü’ş-şeriʿati’l-İslamiyye: İslam hukukunun ana gayelerini ele alan bu eser, makāsıd ilmi alanında önemli bir kaynaktır.
  3. Usulü’n-niẓami’l-ictimaʿi fi’l-İslam: İslam’ın toplumsal düzeni ve siyasi sistemi üzerine yazılmış bu eser, İbn Aşur’un toplumsal görüşlerini yansıtır.
  4. Keşfü’l-mugatta fi’l-meʿani ve’l-elfaẓi’l-vakıʿa fi’l-Muvattaʾ: İmam Malik’in el-Muvattaʾ adlı eserinin şerhidir.
  5. Eleyse’s-subhu bi-karib: İslami eğitim meselelerini ele alan bu eser, İbn Aşur’un gençlik yıllarında kaleme aldığı önemli bir çalışmadır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Soru: İbn Aşur kimdir?
Cevap: İbn Aşur, 20. yüzyılın önemli İslam alimlerinden biridir. Tunus’ta doğmuş, Zeytune Üniversitesi’nde rektörlük yapmış ve İslam hukukunun ana gayeleri (makāsıdü’ş-şeria) üzerine önemli çalışmalar yapmıştır.

Soru: İbn Aşur’un en önemli eserleri nelerdir?
Cevap: et-Tahrir ve’t-tenvir, Makāsıdü’ş-şeriʿati’l-İslamiyye ve Usulü’n-niẓami’l-ictimaʿi fi’l-İslam, İbn Aşur’un en bilinen eserleridir.

Soru: İbn Aşur’un makasıdü’ş-şeria anlayışı nedir?
Cevap: İbn Aşur, İslam hukukunun hükümlerinin ardındaki ana gayeleri (makasıd) anlamanın önemini vurgular. Ona göre, şer‘i hükümlerin hikmetlerini ve amaçlarını anlamadan nasları doğru bir şekilde yorumlamak mümkün değildir.

Soru: İbn Aşur’un eğitim reformları nelerdir?
Cevap: İbn Aşur, Zeytune Üniversitesi’nde klasik ilimlerin yanı sıra modern bilimlerin de öğretilmesini sağlamış ve ilköğretim seviyesinde İslami eğitim veren okulların açılmasını önermiştir.

Soru: İbn Aşur’un toplumsal görüşleri nelerdir?
Cevap: İbn Aşur, İslam’ın insan fıtratına en uygun din olduğunu ve tevhid akidesi, toplum düzeni ve ahlak kurallarıyla kıyamete kadar ideal din olma özelliğini koruyacağını savunmuştur. Ayrıca, İslam’ın yönetim biçiminin bir tür demokrasi olduğunu öne sürmüştür.

İBN AŞUR, Muhammed Tahir Tefsiri

PDF İndir PDF İndir