Ebu Muhammed Abdülhak b. Galib b. Abdirrahman b. Galib el-Muharibi el-Gırnati el-Endelüsi (ö. 541/1147)
Endülüs’ün yetiştirdiği önemli İslam alimlerinden biri olan İbn Atıyye, 481 (1088) yılında Gırnata’da (Granada) dünyaya geldi. Soyu, Endülüs’ün fethi sırasında bu topraklara gelen Arap ordusu sancaktarı Atıyye b. Halid b. Haffaf el-Muharibi’ye dayanmaktadır. Atıyye’nin dedelerinin Rebia veya Mudar kabilesine mensup olduğu belirtilir. İbn Atıyye de kendisinin Mudari olduğunu ifade etmiştir. Ailesi, Endülüs’te pek çok alim ve idareci yetiştirmiş köklü bir soydur. Babası Galib b. Abdurrahman, dönemin önde gelen muhaddis ve fakihlerindendir.EĞİTİM HAYATI VE HOCALARI
İbn Atıyye, medreselerin yoğun olduğu Gırnata’da babasından ve diğer alimlerden dersler alarak eğitimine başladı. Henüz on iki-on üç yaşlarında iken çeşitli ilimlerde icazetler aldı. Kurtuba, İşbiliye, Mürsiye, Belensiye ve Ceyyan gibi şehirlere seyahat ederek buralardaki hocalardan dersler aldı. Ayrıca, gidemediği yerlerdeki alimlerden de kitabet yoluyla icazetler elde etti. İbn Atıyye’nin Endülüs dışına çıkmadığı bilinmekle birlikte, babasının Kuzey Afrika, Mısır, Şam ve Hicaz’a seyahat ettiği kaydedilmiştir.İbn Atıyye, tefsir, kıraat, hadis, fıkıh, kelam, dil ve tarih gibi birçok alanda eğitim gördü. Otuz hocasından bahsettiği el-Fihrist adlı eserinde, babası Galib, Ebu Ali el-Gassani, Ebu Ali es-Sadefi, Ebü’l-Hasan İbnü’l-Baziş gibi isimlerden en fazla istifade ettiğini belirtmiştir.
İLMİ KİŞİLİĞİ VE TALEBELERİ
İbn Atıyye, ders vermeye başladıktan sonra pek çok talebe yetiştirdi. İbn Hayr el-İşbili, İbn Meda, Ebu Bekir İbn Tufeyl (Hay b. Yakẓan’ın müellifi), İbn Kurkūl gibi isimler onun öğrencileri arasında yer aldı. İbn Atıyye, Murabıtlar döneminde yaşamış ve bu dönemde hıristiyanlara karşı yapılan savaşlara katılmıştır. Savaşlarda gösterdiği cesaret ve stratejik önerilerle dikkat çekmiştir.KADILIK DÖNEMİ VE ÖLÜMÜ
529 yılında (1134) Meriye kadılığına tayin edilen İbn Atıyye, bu görevde on iki yılı aşkın bir süre kaldı. Ancak Murabıtlar’ın zayıflaması ve Muvahhidler’in yükselişiyle birlikte konumu sarsıldı. Meriye halkının şikayetleri üzerine görevden alınarak Mürsiye’ye kadı tayin edildi. Fakat Mürsiye’ye giremeyince Lurka’ya (Lorca) yerleşti ve 25 Ramazan 541’de (28 Şubat 1147) burada vefat etti.İLMİ MİRASI VE ESERLERİ
İbn Atıyye’nin en önemli eseri, el-Muharrerü’l-veciz fi tefsiri’l-kitabi’l-ʿaziz adlı tefsiridir. Bu eser, tefsir, kıraat, hadis, fıkıh, kelam, dil ve tarih gibi birçok alandaki bilgisini yansıtır. İbn Atıyye, tefsirinde rivayet ve dirayet usulünü bir arada kullanmış, İsrailiyat’tan uzak durmuş ve işari tefsire karşı çıkmıştır. Eser, İslam alimleri tarafından büyük takdir görmüştür.Diğer önemli eseri ise el-Fihrist’tir. Bu eserde, kendisinden ders aldığı hocaları ve okuduğu kitaplar hakkında bilgiler verir. İbn Atıyye’nin şiir ve nesirleri de çeşitli kaynaklarda nakledilmiştir.
İBN ATIYYE’NİN TEFSİR ANLAYIŞI
İbn Atıyye, tefsirinde hem rivayet hem de dirayet metodunu kullanmıştır. Rivayetleri tenkit süzgecinden geçirerek aktarmış, kıraat farklılıklarına ve cümle tahlillerine geniş yer vermiştir. Ahkam ayetlerini Maliki mezhebinin esaslarına göre yorumlamış, diğer mezheplerle mukayeseler yapmıştır. İbn Atıyye’nin tefsiri, İslam dünyasında büyük bir otorite kabul edilmiştir.SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: İbn Atıyye kimdir?Cevap: İbn Atıyye, Endülüs’ün yetiştirdiği önemli bir İslam alimi ve müfessirdir. 1088 yılında Gırnata’da doğmuş, tefsir, hadis, fıkıh ve dil alanlarında önemli eserler vermiştir.
Soru: İbn Atıyye’nin en önemli eseri nedir?
Cevap: İbn Atıyye’nin en önemli eseri, el-Muharrerü’l-veciz fi tefsiri’l-kitabi’l-ʿaziz adlı tefsiridir. Bu eser, Kur’an tefsiri alanında büyük bir otorite kabul edilir.
Soru: İbn Atıyye’nin tefsir anlayışı nasıldır?
Cevap: İbn Atıyye, tefsirinde rivayet ve dirayet usulünü bir arada kullanmış, İsrailiyat’tan uzak durmuş ve işari tefsire karşı çıkmıştır. Ahkam ayetlerini Maliki mezhebinin esaslarına göre yorumlamıştır.
Soru: İbn Atıyye’nin kadılık dönemi nasıl geçmiştir?
Cevap: İbn Atıyye, Meriye’de on iki yılı aşkın bir süre kadılık yapmış, ancak Muvahhidler’in yükselişiyle görevden alınmış ve Lurka’ya yerleşmiştir.
Soru: İbn Atıyye’nin ölüm tarihi nedir?
Cevap: İbn Atıyye, 25 Ramazan 541’de (28 Şubat 1147) Lurka’da vefat etmiştir.
