Ebü’l-Kasım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbi el-Gırnati (ö. 741/1340)
HAYATI VE İLMİ ŞAHSİYETİ
İbn Cüzey, 19 Rebiülevvel 693 (17 Şubat 1294) tarihinde Endülüs’ün Gırnata (Granada) şehrinde doğdu. Yemen asıllı Beni Kelb kabilesine mensup olan İbn Cüzey, atalarının Endülüs’e yerleşmesiyle burada yetişti. Gırnata’da başladığı eğitimini, Ebu Ca‘fer İbnü’z-Zübeyr es-Sekafi, Ebu Abdullah İbnü’l-Kemmad ve Ebu Abdullah İbn Rüşeyd gibi dönemin önde gelen alimlerinden dersler alarak tamamladı. Fıkıh, kıraat, tefsir, hadis ve Arap dili alanlarında derin bilgi sahibi olan İbn Cüzey, genç yaşta Gırnata Ulucamii’nde imam-hatiplik görevine getirildi. Kitap toplamaya meraklı olan İbn Cüzey, zengin bir kütüphane oluşturdu. 7 Cemaziyelevvel 741 (29 Ekim 1340) tarihinde, Nasriler’in İspanyol ve Portekiz kuvvetlerine karşı yaptığı savaşta şehid düştü.İBN CUZEY’İN ESERLERİ
İbn Cüzey, fıkıh, tefsir, hadis ve kelam gibi alanlarda birçok eser kaleme almıştır. İşte onun en önemli eserleri:el-Kavaninü’l-fıkhiyye: Tam adı el-Kavaninü’l-fıkhiyye fi telhisi meẕhebi’l-Malikiyye ve’t-tenbih ʿala meẕhebi’ş-Şafiʿiyye ve’l-Hanefiyye ve’l-Hanbeliyye olan bu eser, Maliki fıkhının yanı sıra Şafii, Hanefi ve Hanbeli mezheplerinin görüşlerini de içeren mukayeseli bir fıkıh kitabıdır. Eser, ibadetler ve muamelat konularını ele alır ve dört Sünni mezhebin yanı sıra diğer müctehidlerin görüşlerine de yer verir.
Takribü’l-vüsul ila ʿilmi’l-usul: Fıkıh usulüne dair muhtasar bir eser olan bu çalışma, fıkıh usulünün temel prensiplerini özetler. Eser, fıkıh usulü alanında önemli bir kaynak olarak kabul edilir.et-Teshil li-ʿulumi’t-tenzil: Kur’an tefsiri üzerine yazılan bu eser, İbn Atıyye’nin el-Muharrerü’l-veciz ve Zemahşeri’nin el-Keşşaf adlı eserlerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Eser, Kur’an’ın anlaşılması zor kelime ve terkiplerini yorumlamakla yetinir ve Ehl-i sünnet görüşünü savunarak Mu‘tezile gibi fırkaları eleştirir.
el-Envarü’s-seniyye fi’l-kelimati’s-sünniyye: Sahih hadislerin toplandığı bu eser, ibadetler, muamelat ve adaba dair hadisleri içerir. Eser, hadis literatürüne önemli bir katkı sağlamıştır.
en-Nurü’l-mübin fi kavaʿidi ʿakaʾidi’d-din: Kelam ilmi üzerine yazılan bu eser, İslam inanç esaslarını ele alır. Eser, Fas’ta Karaviyyin Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.
ez-Zaruri fi ʿilmi’d-din: Dini ilimlerin temel konularını özetleyen bu eser, İbn Cüzey’in dini ilimlere dair kısa ve öz bir çalışmasıdır.Tasfiyetü’l-kulub fi’l-vüsul ila hazreti ʿAllami’l-guyub: Tasavvufi bir eser olan bu çalışma, kalbin arındırılması ve Allah’a ulaşma yollarını ele alır.
el-Muhtasarü’l-bariʿ fi kıraʾati Nafiʿ: Kıraat ilmi üzerine yazılan bu eser, Nafi‘ kıraatini özetler. Eser, Tunus’ta el-Mektebetü’l-vataniyye’de bulunmaktadır.
İBN CUZEY’İN İLMİ MİRASI
İbn Cüzey, Endülüs’ün en önemli alimlerinden biri olarak kabul edilir. Özellikle fıkıh ve tefsir alanındaki çalışmalarıyla İslam ilim geleneğine büyük katkılar sağlamıştır. el-Kavaninü’l-fıkhiyye adlı eseri, Maliki fıkhının yanı sıra diğer mezheplerin görüşlerini de içermesiyle mukayeseli fıkıh alanında önemli bir kaynak olarak kabul edilir. et-Teshil li-ʿulumi’t-tenzil ise Kur’an tefsiri alanında özlü ve anlaşılır bir eser olarak dikkat çeker. İbn Cüzey’in eserleri, özellikle Endülüs’teki ilim çevrelerinde büyük bir etki yaratmış ve sonraki nesillere ilham kaynağı olmuştur.SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: İbn Cüzey’in en önemli eseri hangisidir?Cevap: İbn Cüzey’in en önemli eseri, el-Kavaninü’l-fıkhiyye adlı mukayeseli fıkıh kitabıdır. Bu eser, Maliki fıkhının yanı sıra diğer mezheplerin görüşlerini de içerir.
Soru: İbn Cüzey’in tefsir alanındaki eseri hangisidir?
Cevap: İbn Cüzey’in tefsir alanındaki eseri, et-Teshil li-ʿulumi’t-tenzil’dir. Bu eser, Kur’an’ın anlaşılması zor kelime ve terkiplerini yorumlar.
Soru: İbn Cüzey’in hadis alanındaki eseri hangisidir?
Cevap: İbn Cüzey’in hadis alanındaki eseri, el-Envarü’s-seniyye fi’l-kelimati’s-sünniyye’dir. Bu eser, sahih hadisleri toplar ve ibadetler, muamelat ve adaba dair hadisleri içerir.
Soru: İbn Cüzey nerede vefat etmiştir?
Cevap: İbn Cüzey, 7 Cemaziyelevvel 741 (29 Ekim 1340) tarihinde, Nasriler’in İspanyol ve Portekiz kuvvetlerine karşı yaptığı savaşta şehid düşmüştür.
Soru: İbn Cüzey’in fıkıh usulüne dair eseri hangisidir?
Cevap: İbn Cüzey’in fıkıh usulüne dair eseri, Takribü’l-vüsul ila ʿilmi’l-usul’dür. Bu eser, fıkıh usulünün temel prensiplerini özetler.
