Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah b. İsa el-Mürri el-Kurtubi (ö. 399/1008)
HAYATI VE İLMİ YOLCULUĞU
İbn Ebu Zemenin, Muharrem 324’te (Aralık 935) Endülüs’ün İlbire (Elvira) şehrinde doğdu. Gatafan kabilesinin Beni Mürre koluna mensup olan İbn Ebu Zemenin, bazı kaynaklara göre aslen Tenesli (Cezayir) veya Adveli (Mağrib) olup Nefze kabilesindendir. İlk eğitimini babasından ve İlbire ulemasından alan İbn Ebu Zemenin, daha sonra Beccane (Pechina) ve Kurtuba’da (Córdoba) tahsiline devam etti. Said b. Fahlun’dan İbn Abdülhakem’in el-Muḫtasar’ını okudu ve Vehb b. Meserre, İshak b. İbrahim b. Meserre, İbnü’l-Cezzar, Ahmed b. Said b. Hazm gibi alimlerden fıkıh, hadis ve diğer ilim dallarında ders aldı. Tahsilini tamamladıktan sonra İlbire’ye dönen İbn Ebu Zemenin, bir süre sonra tekrar Kurtuba’ya giderek burada ders vermeye başladı.İbn Ebu Zemenin, Maliki fıkhı ve hadis ilimlerinde derinleşmiş bir alimdi. Ayrıca tefsir, tarih, Arap dili ve edebiyatı gibi alanlarda da bilgi sahibiydi. Zühd ve takva sahibi bir kişiliği olan İbn Ebu Zemenin, yöneticilerden uzak bir hayat sürdü. Rebiülahir 399’da (Aralık 1008) İlbire’de vefat etti.
İLMİ KİŞİLİĞİ VE TALEBELERİ
İbn Ebu Zemenin, Maliki mezhebinin önemli fakihlerinden biri olarak tanındı. Hadis ilmindeki derin bilgisiyle de öne çıktı. Aralarında Ebu Amr ed-Dani, Ebu İshak el-İlbiri, Ebu Ömer İbnü’l-Hazza, Ebu Ömer İbn Sümayk, Hişam b. Ömer b. Sivar el-Fezari, Ebü’l-Velid İbnü’s-Saffar, Ebu Amr İbnü’s-Sayrafi ve Ebu Zekeriyya Yahya b. Muhammed el-Kuley‘i gibi önemli alimlerin bulunduğu birçok talebe yetiştirdi.ESERLERİ
İbn Ebu Zemenin, fıkıh, hadis, tefsir ve akaid gibi alanlarda birçok eser kaleme aldı. Bazı eserleri şunlardır:Münteḫabü’l-ahkam (el-Münteḫab fi’l-ahkam): Maliki mezhebinde yargılama hukukuna dair yazılan ilk eserlerden biridir. Dönemin iktisadi ve içtimai hayatı hakkında önemli bilgiler içerir.
Kudvetü’l-gazi: Cihadın fazilet ve ahkamına dair bir eserdir. Madrid’deki bir nüshası esas alınarak neşredilmiştir.
Muḫtasaru Tefsiri İbn Sellam (Tefsirü’l-Kurʾan): İbn Sellam’ın tefsirinin muhtasarıdır. Fas ve British Museum’da nüshaları bulunmaktadır.
Usulü’s-sünne: Ehl-i sünnet akaidiyle ilgili bir risaledir. Bilinen tek nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.
el-Mugrib fi’ḫtisari’l-Müdevvene: el-Müdevvenetü’l-kübra’nın muhtasarı ve şerhidir. Fas’ta bir nüshası bulunmaktadır.
DİĞER ESERLERİ
İbn Ebu Zemenin’in kaynaklarda adı geçen diğer eserleri arasında el-Mühezzeb (İbn Müzeyn’in el-Muvaṭṭaʾ şerhinin muhtasarı), el-Müştemil fi ʿilmi’l-veSaʾik, Hayatü’l-kulub, Ünsü’l-müridin, el-Mevaʿiẓü’l-manẓume (en-Nesaʾihu’l-manẓume), Adabü’l-İslam ve Münteḫabü’d-duʿaʾ bulunmaktadır. Ayrıca zühd ve hikmet konusunda yazdığı bazı şiirleri de biyografik kaynaklarda yer almaktadır.İLMİ MİRASI
İbn Ebu Zemenin, Maliki fıkhının Endülüs’teki önemli temsilcilerinden biridir. Eserleri, özellikle Maliki mezhebinin yargılama hukuku ve cihad ahkamı gibi alanlarda temel kaynaklar arasında yer alır. Hadis ve tefsir alanındaki çalışmaları da İslam ilim tarihinde önemli bir yere sahiptir. Zühd ve takvaya önem veren kişiliğiyle de dikkat çeken İbn Ebu Zemenin, Endülüs’teki ilmi hayatın önemli simalarından biridir.SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: İbn Ebu Zemenin kimdir?Cevap: İbn Ebu Zemenin, Endülüs’te yaşamış Maliki mezhebinin önemli fakihlerinden biri olup fıkıh, hadis ve tefsir alanlarında eserler vermiştir.
Soru: İbn Ebu Zemenin’in en önemli eserleri nelerdir?
Cevap: Münteḫabü’l-ahkam, Kudvetü’l-gazi, Muḫtasaru Tefsiri İbn Sellam ve Usulü’s-sünne en bilinen eserleridir.
Soru: İbn Ebu Zemenin’in ilmi kişiliği nasıldır?
Cevap: İbn Ebu Zemenin, Maliki fıkhı ve hadis ilimlerinde derinleşmiş bir alim olup tefsir, tarih ve Arap dili gibi alanlarda da bilgi sahibiydi.
Soru: İbn Ebu Zemenin’in talebeleri kimlerdir?
Cevap: Ebu Amr ed-Dani, Ebu İshak el-İlbiri, Ebu Ömer İbnü’l-Hazza ve Ebu Zekeriyya Yahya b. Muhammed el-Kuley‘i gibi önemli alimler onun talebeleri arasındadır.
Soru: İbn Ebu Zemenin ne zaman vefat etmiştir?
Cevap: İbn Ebu Zemenin, Rebiülahir 399’da (Aralık 1008) İlbire’de vefat etmiştir.
