Ebu Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ebi Bekr b. Eyyub ez-Zürai ed-Dımaşkī el-Hanbeli (ö. 751/1350)
HAYATI, ESERLERİ VE İLMİ KİŞİLİĞİ
7
Safer 691 (29 Ocak 1292) Tarihinde Dımaşk’ta doğdu. Babası
Ebu Bekir, Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzi’nin oğlu Ebu Muhammed Muhyiddin Yusuf
tarafından Dımaşk’ta yaptırılan Cevziyye Medresesi’nin kayyimi olduğu için
kendisi İbn Kayyim el-Cevziyye diye tanınmıştır. Ataları aslen Dımaşk’ın
güneyinde Havran’a bağlı bugün Ezra adıyla bilinen Zür‘dan geldiği için Zürai
(Zür‘i) nisbesiyle anılmıştır. İbn Kayyim’in kardeşi Abdurrahman, ağabeyi kadar
ünlü olmamakla birlikte o da İbn Kayyim el-Cevziyye diye tanınmaktadır.
Literatürde kısaca İbnü’l-Kayyim diye de anılan İbn Kayyim el-Cevziyye, Hanbeli
mezhebinde İbn Kayyim ez-Ziyaiyye diye meşhur olan Ebu Muhammed Takıyyüddin
Abdullah b. Muhammed es-Salihi el-Makdisi el-Attar (ö. 761/1360) ve Mısır’da
vakıflarla ilgilendiği ve vezirlik yaptığı belirtilen Şafii alimi İbn Kayyim
el-Mısri (ö. 710/1310) ile zaman zaman karıştırılmıştır. Aynı şekilde Hanbeli alimi
Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzi ile de karıştırıldığı görülmektedir. Nitekim
İbnü’l-Cevzi’nin Sıfatü’s-safve, Ahbarü’n-nisaʾ ve Defʿu Şübheti’t-teşbih
bi-eküffi’t-tenzih adlı eserleri İbn Kayyim el-Cevziyye’ye ait gösterilmiş,
hatta son ikisi onun adıyla neşredilmiştir.
ÖĞRENİM HAYATI VE HOCALARI
Öğrenim hayatına babasından aldığı derslerle başlayan İbn Kayyim, Mecdüddin Ebu Bekir b. Muhammed et-Tunisi ve Muhammed b. Ebü’l-Feth el-Ba‘lebekki’den Arap dili ve edebiyatı, Safiyyüddin el-Hindi’den kelam ve usul, Mecdüddin İsmail b. Muhammed el-Harrani ile Takıyyüddin İbn Teymiyye’den fıkıh okudu. Fıkıhta asıl hocası İbn Teymiyye olup onun birçok eserini bizzat kendisinden okuma imkanı buldu. Ayrıca rüya tabirciliğiyle tanınan Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Abdurrahman el-Abir en-Nablusi, Yusuf b. Abdurrahman el-Mizzi, Zeynüddin İbnü’ş-Şirazi, Ebü’l-Fida Sadreddin İbn Mektum es-Süveydi, Ebu Bekir İbn Abdüddaim en-Nablusi, Bedreddin İbn Cemaa, Bahaeddin İbn Asakir ve Ümmü Muhammed Fatıma bint İbrahim el-Betaihi gibi alimlerin derslerine katıldı.İLMİ FAALİYETLERİ VE ESERLERİ
Cevziyye Medresesi’nde imamlık yapan İbn Kayyim, Necmeddin İbn Hallikan’ın yaptırdığı camide 736 (1336) yılından sonra hatiplik yaptı. İbn Teymiyye hayatta iken ders vermeye başladıysa da düzenli olarak 743 (1342) yılında Sadriyye Medresesi’nde hocalığa başladı ve ölünceye kadar bu görevini sürdürdü. Öğrencileri arasında, kendisinden sonra Sadriyye Medresesi’nde ders okutan iki oğlu Cemaleddin Abdullah ile Burhaneddin İbrahim’in yanı sıra Zeynüddin İbn Receb, Şemseddin Muhammed b. Abdülkadir el-Cenne en-Nablusi, Ebü’l-Fida İbn Kesir gibi isimler yer alır.İBN KAYYİM’İN İLMİ KİŞİLİĞİ VE ETKİLERİ
İbn Kayyim, Hanbeli mezhebinin önde gelen isimlerinden biri olarak kabul edilir. Özellikle hocası İbn Teymiyye’nin görüşlerini benimseyip savunmasıyla tanınır. Onun eserleri, Hanbeli fıkhının yanı sıra tasavvuf, kelam ve tefsir alanlarında da önemli bir yere sahiptir. İbn Kayyim’in eserleri, günümüzde de İslam dünyasında büyük bir ilgi görmekte ve özellikle Selefi düşünceye ilgi duyanlar tarafından sıkça başvurulan kaynaklar arasında yer almaktadır.ESERLERİ
İbn Kayyim’in birçok eseri bulunmaktadır. Bunlar arasında en meşhurları şunlardır:- Zadü’l-meʿad fi hedyi hayri’l-ʿibad: Hz. Peygamber’in hayatı ve sünneti üzerine yazılmış
önemli bir eserdir.
- İgasetü’l-lehfan min mesayidi’ş-şeytan: Şeytanın tuzaklarından korunma yollarını anlatan bir
kitaptır.
- Medaricü’s-salikin: Tasavvufi bir eser olup Hace Abdullah-ı Herevi’nin
Menazilü’s-saʾirin adlı kitabının şerhidir.
- et-Tıbbü’n-nebevi: Hz. Peygamber’in tıp alanındaki uygulamalarını konu
alan bir eserdir.
- İʿlamü’l-muvakkıʿin ʿan rabbi’l-ʿalemin: Fıkıh usulüne dair önemli bir eserdir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: İbn
Kayyim el-Cevziyye kimdir?
Cevap: İbn Kayyim el-Cevziyye, 14. yüzyılda yaşamış Hanbeli
mezhebine mensup bir İslam alimidir. Özellikle hocası İbn Teymiyye’nin
görüşlerini benimseyip savunmasıyla tanınır.
Soru: İbn
Kayyim’in en meşhur eserleri hangileridir?
Cevap: İbn Kayyim’in en meşhur eserleri arasında Zadü’l-meʿad, İgasetü’l-lehfan,
Medaricü’s-salikin ve et-Tıbbü’n-nebevi bulunmaktadır.
Soru: İbn
Kayyim’in fıkıh alanındaki görüşleri nelerdir?
Cevap: İbn Kayyim, Hanbeli fıkhına bağlı olmakla birlikte,
özellikle maslahat ve örf gibi konularda esnek bir yaklaşım benimsemiştir.
Fıkıh usulüne dair önemli eserler kaleme almıştır.
Soru: İbn
Kayyim’in tasavvufa bakışı nasıldır?
Cevap: İbn Kayyim, tasavvufa eleştirel bir yaklaşım sergilemiş,
özellikle bid‘at ve hurafelerle mücadele etmiştir. Ancak tasavvufun bazı
yönlerini de kabul etmiştir.
Soru: İbn
Kayyim’in tefsir alanındaki katkıları nelerdir?
Cevap: İbn Kayyim, Kur’an tefsiri alanında da önemli eserler
vermiştir. Özellikle et-Tibyan fi aksami’l-Kurʾan adlı eseri, Kur’an’daki
yeminlerin tefsirini konu alır.
