Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed b. Abdirrahman Receb el-Bağdadi ed-Dımaşkī (ö. 795/1393)
DOĞUMU VE İLK EĞİTİMİ
İbn Receb, Rebiülevvel 736’da (Kasım 1335) Bağdat’ta dünyaya geldi. Bazı kaynaklar, babasının doğum yılı olan 706’yı (1306-1307) İbn Receb’in doğum tarihi olarak kaydetmiştir. Doğduğu ay sebebiyle “Receb” lakabını alan dedesine nispetle İbn Receb olarak tanındı. İlk eğitimini muhaddis olan babası ve dedesinden aldı. Küçük yaşta Bağdat’taki Mücahidiyye Medresesi’nde Abdürrahim b. Abdullah ez-Zerirani’nin derslerine katıldı. Babasının teşvikiyle Safiyyüddin İbn Abdülhak el-Bağdadi, Alemüddin el-Birzali ve Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed et-Teli ed-Dımaşki gibi alimlerin ilim meclislerinde bulundu ve onlardan icazet aldı.DIMIŞK’A YERLEŞMESİ VE İLMİ FAALİYETLERİ
744 yılında (1343) babasıyla birlikte Dımaşk’a giden İbn Receb, burada İbnü’n-Nakib el-Mısri ve Alaeddin Ahmed b. Abdülmü’min es-Sübki gibi alimlerden dersler aldı. Nablus ve Kudüs’e giderek Hafız İbn Bedran ve Alai gibi isimlerden hadis dinledi. 748’de (1347) Bağdat’a döndü ve Ebü’l-Meali Muhammed b. Abdürrezzak eş-Şeybani’den hadis okudu. 749’da (1348) babasıyla hacca gitti ve Mekke’de Ebu Hafs Ömer’den Buhari’nin Sülasiyyat’ını dinledi. Dımaşk’a döndüğünde İbn Kayyim el-Cevziyye’nin talebesi oldu ve ölümüne kadar ondan ayrılmadı. Kahire’de İbnü’l-Müluk ve Muhammed b. Muhammed b. Ebü’l-Harem el-Kalanisi’nin hadis halkalarına katıldı.VAİZLİK VE MÜDERRİSLİK DÖNEMİ
Dımaşk’a yerleşen İbn Receb, hocası İbn Kadi’l-Cebel’in vefatından (771/1370) sonra onun sohbetlerini devraldı. İbnü’t-Taki’nin ölümünün (788/1386) ardından Hanbeliyye Medresesi’nde ders vermeye başladı. Ömeriyyetü’ş-Şeyhiyye ve Türbetü’l-İzziyye medreselerinde vaizlik yaptı. Güçlü hitabeti ve dini bilgisiyle halk üzerinde büyük bir etki bıraktı. Dünya işlerini önemsemeyen ve idarecilerle görüşmeyen bir kişiliğe sahipti.VEFATI VE KABRİ
İbn Receb, 4 Ramazan 795’te (14 Temmuz 1393) Dımaşk’ta vefat etti ve Babüssagir Kabristanı’na defnedildi. Kabri, Şam’daki ziyaretgahlar arasında yer almaktadır. Bazı kaynaklarda vefat ayı Receb olarak kaydedilmiştir.İLMİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
İbn Receb, hadis, fıkıh, tefsir, kelam, ahlak ve tarih alanlarında önemli eserler verdi. Hanbeli mezhebinin Dımaşk ve Kudüs’teki önemli temsilcilerinden biri oldu. İbn Teymiyye ve İbn Kayyim el-Cevziyye’nin görüşlerini benimsemekle birlikte, onların bazı fikirlerine karşı çıktı. Özellikle üç talak meselesinde İbn Teymiyye’nin görüşlerini reddetti.ESERLERİ
İbn Receb’in eserleri, fıkıh, hadis, tefsir, kelam ve ahlak gibi birçok alanı kapsar. En önemli eserlerinden bazıları şunlardır:el-Kavaid: Hanbeli fıkhının temel kaidelerini içeren bu eser, fıkıh usulüne dair önemli bir kaynaktır.
Fethu’l-Bari: Sahih-i Buhari’nin “Kitabü’l-Cenaiz”e kadar olan kısmının şerhidir.
Camiu’l-Ulum ve’l-Hikem: Nevevi’nin kırk hadisini elliye tamamlayarak yaptığı şerh, hadis ilmi açısından büyük önem taşır.Letaifü’l-Maarif: Yılın önemli günlerinde yapılması gereken ibadetler ve zikirler hakkında bilgi verir.
Zeyl ala Tabakati’l-Hanabile: İbn Ebu Ya‘la’nın Hanbeli alimlerine dair eserine yazdığı zeyildir.
İTİKADİ GÖRÜŞLERİ
İbn Receb, Selefiyye çizgisinde bir itikada sahipti. Bid‘atlar karşısında sert bir tutum sergiledi. Özellikle tasavvuf ve kelam alanında ortaya çıkan fikirleri bid‘at olarak değerlendirdi. Kabir hayatı ve ahiretle ilgili konularda naslara dayanmayan bazı görüşler ileri sürdü. Namaz kılmayanı kafir sayması gibi bazı görüşleri, Ehl-i sünnet çizgisinden ayrıldığı noktalar olarak değerlendirilmiştir.SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: İbn Receb hangi mezhebe mensuptu?Cevap: İbn Receb, Hanbeli mezhebine mensuptu ve bu mezhebin önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilir.
Soru: İbn Receb’in en önemli eseri hangisidir?
Cevap: İbn Receb’in en önemli eserlerinden biri, Hanbeli fıkhının temel kaidelerini içeren el-Kavaid adlı eseridir.
Soru: İbn Receb’in hadis alanındaki çalışmaları nelerdir?
Cevap: İbn Receb, Fethu’l-Bari ve Camiu’l-Ulum ve’l-Hikem gibi eserlerle hadis ilmine önemli katkılarda bulunmuştur.
Soru: İbn Receb’in tasavvufa bakışı nasıldı?
Cevap: İbn Receb, tasavvufu bid‘at olarak değerlendirmiş ve bu alanda ortaya çıkan bazı görüşlere karşı çıkmıştır.
Soru: İbn Receb nerede vefat etti?
Cevap: İbn Receb, 795 yılında Dımaşk’ta vefat etti ve Babüssagir Kabristanı’na defnedildi.
