Kemalüddin Abdürrezzak b. Ebi’l-Ganaim Muhammed el-Kaşani (ö. 736/1335)
HAYATI VE İLMİ ŞAHSİYETİ
Kaşani,
İran’ın Kum ile İsfahan arasında yer alan Kaşan şehrinden olup, hayatı hakkında
detaylı bilgi bulunmamaktadır. İlhanlı hükümdarları Olcaytu Han (1304-1316) ve
Ebu Said Bahadır Han (1317-1335) dönemlerinde yaşamıştır. Tasavvufi eğitimini
Sühreverdi şeyhlerinden Abdüssamed b. Ali en-Netanzi’den alan Kaşani,
İbnü’l-Arabi’nin tasavvuf anlayışını benimsemiş ve bu düşünceyi yaymak için
çaba göstermiştir. Kaşani, İbnü’l-Arabi’nin eserlerine şerhler yazarak onun
fikirlerini daha anlaşılır hale getirmiş ve bu alanda büyük bir etki
yaratmıştır. Katib Çelebi onun vefat tarihini 730 (1330), Fasih-i Hafi ise 736
(1335) olarak kaydetmiştir.
KAŞANİ’NİN TASAVVUFİ DÜŞÜNCESİ
Kaşani,
Muhyiddin İbnü’l-Arabi’nin vahdet-i vücud (varlığın birliği) anlayışını
benimsemiş ve bu düşünceyi eserlerinde işlemiştir. İbnü’l-Arabi’nin görüşlerini
yorumlayarak tasavvuf düşüncesine katkıda bulunan Kaşani, kendine has bir
hikmet anlayışı ortaya koymuştur. Özellikle Alaüddevle-i Simnani ile vahdet-i
vücud konusunda yaptığı mektuplaşmalar, onun düşünce tarzını anlamak açısından
önemlidir. Kaşani, İbnü’l-Arabi’nin takipçileri arasında önemli bir yere sahip
olmuş ve onun fikirlerinin yayılmasında büyük rol oynamıştır.
KAŞANİ’NİN ESERLERİ
Kaşani,
tasavvuf, tefsir ve felsefe alanlarında birçok eser kaleme almıştır. İşte onun
en önemli eserleri:
- Teʾvilatü’l-Kurʾan: Kaşani’nin en meşhur eseri olan bu tefsir,
İbnü’l-Arabi’nin kavram ve terimlerine dayalı tasavvufi bir tefsirdir.
Eser, Kur’an’ın bazı ayetlerini tasavvufi bir perspektifle yorumlar. Bu
tefsir, yanlışlıkla İbnü’l-Arabi’ye nisbet edilmiş ve birçok defa
basılmıştır.
- Istılahatü’s-sufiyye: Tasavvuf terimlerini açıklayan bu eser, İbnü’l-Arabi’nin
kitaplarını anlamayı kolaylaştırmak amacıyla yazılmıştır. Eser, 500 kadar
tasavvuf terimini ebced sırasına göre açıklar.
- Reşhu’z-zülal fi Şerhi elfazi’l-mütedavile
beyne erbabi’l-eẕvak ve ahval: Istılahatü’s-sufiyye’nin
genişletilmiş şekli olan bu eser, tasavvuf terimlerini daha detaylı bir
şekilde ele alır.
- Letaʾifü’l-iʿlam fi işarati
ehli’l-ilham: 1785 tasavvuf teriminin
açıklandığı bu eser, tasavvuf alanında yazılan en kapsamlı kitaplardan
biridir.
- Şerhu Menazili’s-saʾirin: Abdullah-ı Herevi’nin Menazili’s-saʾirin adlı
eserinin şerhi olan bu kitap, tasavvufi mertebeleri ele alır.
- Şerhu Fususi’l-hikem: İbnü’l-Arabi’nin Fususü’l-hikem adlı
eserinin şerhi olan bu çalışma, Kaşani’nin en önemli eserlerinden biridir.
Bu şerh, Fusus üzerine yazılan en güvenilir ve başarılı çalışmalardan biri
olarak kabul edilir.
- Tuhfetü’l-ihvan fi hasaʾisi’l-fityan: Fütüvvet (yiğitlik, cömertlik) konusunu ele alan bu
eser, fütüvvetname türünün önemli örneklerinden biridir. Eser, Sühreverdi’nin ʿAvarifü’l-maʿarif’inden
ve Gazzali’nin İhyaʾü ʿulumi’d-din’inden geniş ölçüde
yararlanılarak yazılmıştır.
- Risale fi’l-kazaʾ ve’l-kader: Kader ve insan iradesi konusunu ele alan bu risale, Kaşani’nin
felsefi ve tasavvufi düşüncelerini yansıtır. Eser, Fransızca’ya da
çevrilmiştir.
KAŞANİ’NİN İLMİ MİRASI
Kaşani, İbnü’l-Arabi’nin tasavvuf anlayışını yaymak ve anlaşılır hale getirmek için büyük çaba sarf etmiştir. Özellikle Teʾvilatü’l-Kurʾan ve Şerhu Fususi’l-hikem gibi eserleri, tasavvuf düşüncesine büyük katkılar sağlamıştır. Kaşani’nin eserleri, İbnü’l-Arabi’nin fikirlerini anlamak isteyenler için temel kaynaklar olarak kabul edilmiştir. Ayrıca, tasavvuf terimlerini açıklayan eserleri, tasavvuf literatürüne önemli bir katkı sağlamıştır.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Kaşani’nin
en önemli eseri hangisidir?
Cevap: Kaşani’nin en önemli eseri, İbnü’l-Arabi’nin Fususü’l-hikem adlı
eserinin şerhi olan Şerhu Fususi’l-hikem’dir.
Soru: Kaşani
hangi tasavvufi anlayışı benimsemiştir?
Cevap: Kaşani, Muhyiddin İbnü’l-Arabi’nin vahdet-i vücud (varlığın
birliği) anlayışını benimsemiş ve bu düşünceyi eserlerinde işlemiştir.
Soru: Kaşani’nin
tasavvuf terimlerini açıkladığı eseri hangisidir?
Cevap: Kaşani’nin tasavvuf terimlerini açıkladığı eseri, Istılahatü’s-sufiyye’dir.
Soru: Kaşani’nin
fütüvvet konusundaki eseri hangisidir?
Cevap: Kaşani’nin fütüvvet konusundaki eseri, Tuhfetü’l-ihvan
fi hasaʾisi’l-fityan’dır.
Soru: Kaşani’nin
vefat tarihi nedir?
Cevap: Kaşani’nin vefat tarihi hakkında farklı rivayetler
bulunmaktadır. Katib Çelebi 730 (1330), Fasih-i Hafi ise 736 (1335) yılını
vermektedir.
