Ebü’l-Hasen Şemsülislam İmadüddin Ali b. Muhammed b. Ali el-Herrasi et-Taberi (ö. 504/1110)
HAYATI VE İLMİ YOLCULUĞU
Kıyâ el-Herrâsî, 24 Aralık 1058 (5 Zilkade 450) tarihinde Taberistan’da dünyaya geldi. “Kıyâ” lakabı, Farsça’da “büyük lider, yönetici ve toplum önderi” anlamına gelir. Bu unvan, özellikle Gîlân ve Taberistan bölgelerinde yöneticiler, valiler ve saygın âlimler için kullanılırdı. Bazı kaynaklarda ise bu lakabın aslının “İlkiyâ” olduğu belirtilir. Herrâsî nisbesi ise Arapça’da “Herrâslı” veya Farsça’da “haşmetli, kıymetli” gibi anlamlara gelir.Genç yaşta ilim tahsili için Nîşâbur’a giden Herrâsî, Nizâmiye Medresesi’nde dönemin önemli âlimlerinden İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî’nin derslerine katıldı. Cüveynî’nin Ebû Hâmid el-Gazzâlî’den sonra en seçkin öğrencisi olarak tanındı. Kavrayış ve izah yeteneğiyle hocasının takdirini kazandı. Ayrıca Ebû Ali Hasan b. Muhammed es-Saffâr ve Ebü’l-Fazl Zeyd b. Sâlih et-Taberî gibi âlimlerden hadis dinledi. Fıkıh, usul-i fıkıh, tefsir, hadis ve hilâf gibi ilimlerde uzmanlaştı. Özellikle hadislere büyük önem verir, münazaralarda sıkça hadislerden delil getirirdi.
BEYHAK VE BAĞDAT YILLARI
Hocası İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî’nin vefatından (1085) sonra Beyhak’a giderek bir süre müderrislik yaptı. 1099 yılında Selçuklu Sultanı Berkyaruk’un elçisi sıfatıyla Abbâsî Halifesi Müstazhir-Billâh’a bir mektup götürdü ve halifenin yanında büyük saygı gördü. 1100 yılında Bağdat’a yerleşen Herrâsî, ölümüne kadar Nizâmiye Medresesi’nde müderrislik yaptı. Şâfiî mezhebinin Bağdat’taki önde gelen otoritelerinden biri haline geldi. Ebû Tâhir es-Silefî, İbn Tûmert ve İbn Berhân gibi birçok öğrenci yetiştirdi. Berkyaruk tarafından kadılığa atandı ve zamanla servet ile şöhrete kavuştu.İLMİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
Kıyâ el-Herrâsî, sağlam kişiliği, ciddiyeti, akıcı üslubu ve üstün münazara yeteneğiyle dikkat çekti. Ulemâ arasında “şemsülislâm” lakabıyla anıldı. Özellikle münazara ve izah kabiliyeti bakımından Gazzâlî’den üstün olduğu iddia edilir. İmam Şâfiî’nin görüşlerine bağlılığı ve Eş‘ariyye akîdesini savunmasıyla tanındı. Râfizıyye, İmâmiyye ve Mu‘tezile gibi mezheplerin görüşlerini şiddetle eleştirdi.Herrâsî, Hasan Sabbâh’ın oğlu ile karıştırılması sonucu Bâtınîlik’le suçlanıp hapsedildi. Ancak Halife Müstazhir-Billâh’ın araya girmesi ve Ebü’l-Vefâ İbn Akīl gibi âlimlerin şahitliğiyle ölümden kurtuldu. Bu iftiranın bir nedeni de Herrâsî’nin Ehl-i beyt’e duyduğu sevgi ve Yezîd b. Muâviye’ye lanet etmenin caiz olduğuna dair verdiği fetva olabilir. 20 Temmuz 1110 (1 Muharrem 504) tarihinde Bağdat’ta vefat eden Herrâsî, Bâbüebrez Kabristanı’na defnedildi.
ESERLERİ VE İLMİ MİRASI
Aḥkâmü’l-Ḳurʾân: Kur’an’ın hükümlerini ele alan bu eser, birçok defa basılmıştır.Kitâbü Uṣûli’d-dîn: İslam inanç esaslarını konu alır.
Taʿlîḳ fî uṣûli’l-fıḳh: Fıkıh usulüne dair önemli bir çalışmadır.
Diğer eserleri arasında Şifâʾü’l-müsterşidîn, Levâmiʿu’d-delâʾil ve Naḳżu müfredâti’l-İmâm Aḥmed gibi kitaplar bulunur. Hanbelî âlimleri, Naḳżu müfredâti’l-İmâm Aḥmed’e reddiyeler yazmıştır.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Kıyâ el-Herrâsî kimdir?Cevap: Kıyâ el-Herrâsî, 11. yüzyılda yaşamış önemli bir İslam alimidir. Nizâmiye Medresesi’nde müderrislik yapmış ve Şâfiî mezhebinin önde gelen isimlerinden biri olmuştur.
Soru: Kıyâ el-Herrâsî’nin en önemli eserleri nelerdir?
Cevap: Aḥkâmü’l-Ḳurʾân, Kitâbü Uṣûli’d-dîn ve Taʿlîḳ fî uṣûli’l-fıḳh, onun en bilinen eserleridir.
Soru: Kıyâ el-Herrâsî hangi mezhebe bağlıydı?
Cevap: Şâfiî mezhebine bağlıydı ve İmam Şâfiî’nin görüşlerini savunurdu.
Soru: Kıyâ el-Herrâsî neden hapsedildi?
Cevap: Hasan Sabbâh’ın oğlu ile karıştırılması sonucu Bâtınîlik’le suçlandı ve hapsedildi. Ancak sonraki süreçte beraat etti.
Soru: Kıyâ el-Herrâsî’nin lakabı ne anlama gelir?
Cevap: “Kıyâ” lakabı, Farsça’da “büyük lider, yönetici” anlamına gelir.
