KURTUBİ, Muhammed b. Ahmed (Türkçe)

Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebi Bekr b. Ferh el-Kurtubi (ö. 671/1273)

KURTUBİ’NİN HAYATI VE İLMİ ŞAHSİYETİ

Kurtubi, Endülüs’ün önemli şehirlerinden biri olan Kurtuba’da (Cordoba) dünyaya geldi. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, VI. (XII.) yüzyılın sonları veya VII. (XIII.) yüzyılın başlarında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası çiftçilikle uğraşan bir kimseydi ve Hıristiyan İspanyollar’ın 627 (1230) yılında gerçekleştirdikleri bir saldırıda hayatını kaybetti. Kurtubi, gençlik yıllarında çömlek yapımında kullanılan toprak taşımacılığı yaparak ailesinin geçimine katkıda bulundu. İlk eğitimini Kurtuba’da aldı ve burada İbn Ebu Hucce, Rebi‘ b. Abdurrahman el-Eş‘ari ve Ebü’l-Hasan Ali b. Kutral el-Ensari gibi alimlerden dersler aldı.

Kurtuba’nın 633 (1236) yılında Kastilya-Leon Kralı III. Fernando tarafından ele geçirilmesi üzerine şehri terk ederek İskenderiye’ye yerleşti. Burada İbnü’l-Müzeyyen’den hadis dersleri aldı ve Şehabeddin el-Karafi ile birlikte Feyyum’a seyahat etti. Daha sonra Kahire’ye giden Kurtubi, hayatının son yıllarını Münyetü Beni Hasib’de geçirdi ve 671 (1273) yılında burada vefat etti. Kabri, 1971 yılında adına inşa edilen camideki türbesine nakledilmiştir.

KURTUBİ’NİN İLMİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ

Kurtubi, tefsir, hadis, kıraat ve fıkıh gibi alanlarda derin bilgi sahibi bir İslam Alimi olarak tanındı. Zehebi onu “ilimde derya” olarak nitelendirmiş, diğer alimler de benzer övgülerde bulunmuştur. Kurtubi, Ehl-i sünnet çizgisinde kalmış, Mu‘tezile, İmamiyye ve Kerramiyye gibi fırkaları eleştirmiştir. Maliki mezhebine mensup olmakla birlikte, mezhep taassubuna karşı çıkmış ve taklitçiliği reddetmiştir. Tasavvuf ehline karşı olumsuz bir tutum sergilememiş, ancak cehalet ve hurafeye dayanan sufileri eleştirmiştir.

KURTUBİ’NİN ESERLERİ

  1. el-Camiʿ li-ahkami’l-Kurʾan: Kurtubi’nin en önemli eseri olan bu tefsir, Kur’an’ın hükümlerini detaylı bir şekilde ele alır. Eser, İslam dünyasında büyük ilgi görmüş ve pek çok baskısı yapılmıştır. Türkçe’ye de kısmen çevrilmiştir.
  2. el-Esna fi şerhi esmaʾillahi’l-hüsna: Allah’ın güzel isimlerini açıklayan bu eser, Kurtubi’nin tefsirinde sıkça atıfta bulunduğu bir çalışmadır.
  3. el-İʿlam bima fi dini’n-nasara mine’l-fesad ve’l-evham: Hıristiyanlık inancındaki bozuklukları ele alan ve İslam’ın üstünlüğünü ortaya koyan bir reddiye eseridir.
  4. et-Tezkire fi ahvali’l-mevta ve’l-ahire: Ölümden sonraki hayat ve ahiret hallerini konu alan bu eser, Kurtubi’nin en çok bilinen çalışmalarından biridir.
  5. Kamʿu’l-hırs bi’z-zühdi ve’l-kanaʿa: Zühd ve kanaat konularını işleyen bu eser, dünya hayatına karşı tavır almayı öğütler.
  6. et-Tezkar fi efdali’l-ezkar: Nevevi’nin et-Tibyan adlı eserinin metoduna uygun olarak hazırlanmış bu kitap, Kur’an tilaveti ve adabı hakkında bilgiler içerir.
  7. el-Misbah fi’l-cemʿ beyne’l-Efʿal ve’s-Sıhah: Hadis ilmiyle ilgili bir eser olup, hadis terminolojisini ele alır.

KURTUBİ’NİN İLMİ MİRASI

Kurtubi, tefsir alanında özellikle el-Camiʿ li-ahkami’l-Kurʾan adlı eseriyle büyük bir etki bırakmıştır. Bu eser, Kur’an’ın hükümlerini detaylı bir şekilde açıklaması ve fıkıh, kelam, tasavvuf gibi alanlarda derin bilgiler içermesiyle dikkat çeker. Ayrıca, ahiret hayatı ve ölüm sonrası durumlar hakkında yazdığı et-Tezkire de İslam dünyasında geniş bir okuyucu kitlesine ulaşmıştır.

Kurtubi, eserlerinde Ehl-i sünnet çizgisini korumuş, bid‘at ve hurafelere karşı açık bir tavır sergilemiştir. Özellikle Mu‘tezile ve diğer fırkaların görüşlerini eleştirerek, İslam’ın sahih kaynaklarına bağlı kalmayı öğütlemiştir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Soru: Kurtubi’nin en önemli eseri hangisidir?
Cevap: Kurtubi’nin en önemli eseri, Kur’an’ın hükümlerini detaylı bir şekilde ele alan el-Camiʿ li-ahkami’l-Kurʾan adlı tefsiridir.

Soru: Kurtubi hangi mezhebe mensuptu?
Cevap: Kurtubi, Maliki mezhebine mensuptu, ancak mezhep taassubuna karşı çıkmış ve taklitçiliği reddetmiştir.

Soru: Kurtubi’nin tasavvufa bakışı nasıldı?
Cevap: Kurtubi, Kitap ve Sünnet’e bağlı tasavvuf ehline karşı çıkmamış, ancak cehalet ve hurafeye dayanan sufileri eleştirmiştir.

Soru: Kurtubi’nin ahiret hayatı hakkındaki eseri hangisidir?
Cevap: Kurtubi’nin ahiret hayatı ve ölüm sonrası durumlar hakkındaki eseri et-Tezkire fi ahvali’l-mevta ve’l-ahire’dir.

Soru: Kurtubi’nin vefat tarihi nedir?
Cevap: Kurtubi, 9 Şevval 671 (29 Nisan 1273) tarihinde Münyetü Beni Hasib’de vefat etmiştir.

KURTUBİ, Muhammed b. Ahmed Tefsiri

PDF İndir PDF İndir