Ebü’l-Kasım Zeynülislam Abdülkerim b. Hevazin b. Abdilmelik el-Kuşeyri (ö. 465/1072)
KUŞEYRİ'NİN HAYATI VE ESERLERİ
Kuşeyri,
Rebiülevvel 376’da (Temmuz 986) bugün İran’ın Türkmenistan sınırı yakınındaki Kuçan
kasabasının bulunduğu Üstüva bölgesinde dünyaya gelmiştir. Baba tarafından Arap
kökenli olup, anne tarafından Beni Süleym kabilesine mensuptur. Küçük yaşta
babasını kaybedince, akrabalarından Ebü’l-Kasım el-Yemani'nin himayesinde
büyümüş ve Arapça ile edebiyat bilgilerini ondan öğrenmiştir. Aynı zamanda
binicilik ve silah kullanımı gibi beceriler de edinmiştir.
Genç
yaşta Nişabur’a giderek maliye memuru olmak amacıyla hesap öğrenmek isteyen
Kuşeyri, burada sufi Ebu Ali ed-Dekkak’ın sohbetine katılmış ve ondan
etkilenerek müridi olmaya karar vermiştir. Dekkak’ın tavsiyesi üzerine önce ilim
tahsil etmiştir. Ebu Bekir Muhammed et-Tusi’den Şafii fıkhını öğrenmiş, kelam
alanında ise İbn Furek ve Ebu İshak el-İsferayini’den ders almıştır. Daha sonra
Eş‘ari kelamını benimsemiş ve mürşidi Dekkak’ın kızı Fatıma ile evlenmiştir.
Hadis
ilminde de derinleşen Kuşeyri, Hakim en-Nisaburi ve diğer ünlü muhaddislerden
ders almıştır. Mürşidi Dekkak'ın ölümünden sonra Sülemi'ye intisap ederek
tasavvufta ilerlemiştir. Çevresinde birçok öğrenci toplanmış, hitabeti ve
vaazları ile tanınmıştır.
Kuşeyri,
Selçuklu veziri Amidülmülk Kündüri’nin Eş‘ari kelamcılarına karşı başlattığı
baskılardan etkilenmiş, 446’da (1054) kaleme aldığı "Şikayetü
Ehli’s-sünne" adlı mektubu nedeniyle hapse atılmıştır. Ancak bir süre
sonra serbest bırakılarak Bağdat'a gitmiş ve Halife Kaim-Biemrillah tarafından
iyi karşılanmıştır. Daha sonra Nişabur’a dönmüş, burada vefatına kadar ders
vermeye devam etmiştir. 16 Rebiülahir 465’te (30 Aralık 1072) vefat etmiş ve
mürşidi Dekkak'ın medresesinin haziresine gömülmüştür.
KUŞEYRİ'NİN BAŞLICA ESERLERİ
1.
ER-RİSALE
Tasavvuf
tarihinin temel eserlerindendir. Tasavvufun Sünni akide ile uyumunu savunur ve
sufilere yönelik eleştirilere cevap verir.
2.
ET-TAHBİR Fİ’T-TEZKİR
Esma-i
Hüsna’nın ilk tasavvufi şerhlerinden biridir.
3.
TERTİBÜ’S-SÜLUK Fİ TARİKİ’LLAH
Zikir
adabını konu alan bir risaledir.
4.
ET-TEFSİRÜ’L-KEBİR (ET-TEYSİR Fİ İLMİ’T-TEFSİR)
Önemli
bir tefsir eseri olup, Kuşeyri’nin tasavvufi bakışını yansıtır.
5.
LETAİFÜ’L-İŞARAT
İşari
tefsir alanında önemli bir eserdir ve birçok müfessir tarafından
kullanılmıştır.
6.
NAHVÜ’L-KULUB
Gramer
terimlerinin tasavvufi yorumlarıyla dolu ilginç bir eserdir.
7.
ŞİKAYETÜ EHLİ’S-SÜNNE
Eş‘arilerin
uğradığı baskılar üzerine kaleme aldığı uzun bir mektuptur.
8.
EL-LÜMA‘ Fİ’L-İTİKAD
Eş‘ari
akaidini özetleyen bir risaledir.
9.
EL-FUSUL Fİ’L-USUL
Eş‘ari
itikadına dair kısa fasıllardan oluşan bir eserdir.
10.
KİTABÜ’L-Mİ‘RAC
Mi‘rac konusunu işleyen bir eserdir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Kuşeyri kimdir?Cevap: Kuşeyri, tasavvuf alanında tanınmış, Eş‘ari kelamcısı ve sufi bir alimdir.
Soru: En ünlü eseri nedir?
Cevap: En ünlü eseri "er-Risale"dir.
Soru: Kuşeyri’nin eserleri hangi konuları içerir?
Cevap: Tasavvuf, kelam, tefsir ve gramer gibi çeşitli ilimleri kapsar.
Soru: Hangi mezhebe mensuptur?
Cevap: Şafii mezhebine mensuptur.
Soru: Kuşeyri’nin vefat tarihi nedir?
Cevap: 16 Rebiülahir 465 (30 Aralık 1072).
