MAHALLİ

Ebu Abdillah Celalüddin Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Ensari el-Mahalli (ö. 864/1459)

HAYATI VE EĞİTİMİ

1 Şevval 791 (23 Eylül 1389) tarihinde Kahire’de doğan Celaleddin el-Mahalli, Teftazan Arapları’na mensuptur. Ailesi, Nil nehrinin Dimyat kolunun batısındaki Mahalletülkübra’dan gelmekte olup Mahalli nisbesiyle tanınır. İlk eğitimini babası ve dedesinden alan Mahalli, Kahire’de Şafii, Hanefi ve Maliki alimlerinin derslerine katılarak kendini yetiştirdi. Demiri, Akfehsi, İbnü’l-Iraki, Abdurrahman b. Ömer el-Bulkīni, İbn Hacer el-Askalani ve Bedreddin Mahmud el-Aksarayi gibi dönemin önde gelen alimlerinden tefsir, fıkıh, kelam, Arap dili ve edebiyatı, mantık gibi ilimleri öğrendi. Tefsir ve usul-i din konularında Bisati’nin yanında yetişti.

Hafızasının zayıflığına rağmen üstün zekası ve muhakeme gücüyle dikkat çeken Mahalli, kısa sürede dönemin önde gelen alimleri arasında yer aldı. Geçimini kumaş ticaretiyle sağlayan Mahalli, dükkanını vekiline bırakarak kendini ilme adadı. 844 (1440) yılından itibaren Berkūkıyye Medresesi’nde, 852’den (1448) sonra ise İbn Hacer el-Askalani’nin yerine Müeyyediyye Medresesi’nde fıkıh dersleri verdi. Devlet erkanından uzak duran Mahalli, el-Melikü’z-Zahir Çakmak döneminde yapılan başkadılık teklifini kabul etmedi. Kahire dışından birçok kişi ondan ders almak, fetva sormak ve kitaplarını rivayet etmek için gelirdi. Talebeleri arasında Cerrai, Burhaneddin İbn Ebu Şerif, Kalesadi, Necmeddin İbn Kadi Aclun ve Celaleddin es-Süyuti gibi önemli isimler bulunmaktadır.

Mahalli, 1 Muharrem 864 (28 Ekim 1459) tarihinde vefat etti ve Kahire’de Babünnasr dışındaki aile kabristanına defnedildi. Yardımsever, gösterişten uzak ve emir bi’l-ma‘ruf nehiy ani’l-münker prensiplerine bağlı bir alim olarak tanındı.

ESERLERİ

Celaleddin el-Mahalli, tefsir, fıkıh, usul-i fıkıh ve Arap dili gibi alanlarda birçok eser kaleme aldı. Eserleri, kısa, özlü ve anlaşılır olmaları nedeniyle büyük rağbet gördü.

  1. Tefsirü’l-Celaleyn: Celaleddin es-Süyuti tarafından tamamlandığı için bu isimle anılan eser, Kur’an tefsiri alanında önemli bir kaynaktır. İlk baskısı Delhi’de (1211/1796) yapılan eser, defalarca basılmıştır.
  2. el-Bedrü’t-taliʿ fi halli Cemʿi’l-cevamiʿ: Taceddin es-Sübki’nin usul-i fıkha dair eserinin şerhidir. Metinle birlikte birçok haşiyesi bulunan eser, defalarca basılmıştır.
  3. Şerhu’l-Varakat fi ʿilmi usuli’l-fıkh: İmamü’l-Haremeyn el-Cüveyni’nin "el-Varakat" adlı eserinin şerhidir. Birçok baskısı ve haşiyesi bulunmaktadır.
  4. Kenzü’r-ragıbin fi şerhi Minhaci’t-talibin: Nevevi’nin Şafii fıkhına dair "Minhacü’t-talibin" eserinin şerhidir. Kalyubi ve Burullusi gibi alimler tarafından haşiyeleri yazılmıştır.
  5. Şerhu’l-Kavaʿid li’bni Hişam: İbn Hişam en-Nahvi’nin "el-İʿrab ʿan kavaʿidi’l-iʿrab" adlı eserinin tamamlanamamış şerhidir.
  6. el-Envarü’l-muḍıyye fi medhi Hayri’l-beriyye: Muhammed b. Said el-Busiri’nin "Kasidetü’l-bürde"sinin şerhidir.
  7. Şerhu’l-Bürde (Şerhu Banet Süʿad): Ka‘b b. Züheyr’in "Kasidetü’l-bürde"sinin şerhidir.
  8. Kenzü’ẕ-ẕehaʾir: Takıyyüddin es-Sübki’nin "et-Taʾiyye"sinin şerhi olup eksik kalmıştır.

KAYNAKLARDA ADI GEÇEN DİĞER ESERLER

  • et-Tıbbü’n-nebevi: İbn Kayyim el-Cevziyye’nin aynı adlı eserinin muhtasarıdır.
  • Şerhu Lamiyyeti’l-ʿAcem: Tuğrai’nin "Lamiyyetü’l-ʿAcem"inin şerhidir.
  • Haşiye ʿala Şerhi’l-Beyzavi: Beyzavi’nin tefsirine yazılan haşiyedir.
  • Risale fi’l-kıraʾat: Kıraat ilmiyle ilgilidir.
  • Muhtasarü’l-Hüda’n-Nebeviyye: İbn Kayyim el-Cevziyye’nin eserinin muhtasarıdır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Soru: Celaleddin el-Mahalli hangi mezhebe bağlıydı?
Cevap: Celaleddin el-Mahalli, Şafii mezhebine bağlıydı.

Soru: Mahalli’nin en önemli eseri hangisidir?
Cevap: "Tefsirü’l-Celaleyn" en önemli eserlerinden biridir.

Soru: Mahalli’nin talebeleri kimlerdir?
Cevap: Cerrai, Burhaneddin İbn Ebu Şerif, Kalesadi ve Celaleddin es-Süyuti gibi alimler onun talebeleridir.

Soru: Mahalli’nin fıkıh alanındaki eserleri nelerdir?
Cevap: "Kenzü’r-ragıbin fi şerhi Minhaci’t-talibin" ve "Şerhu’l-Varakat fi ʿilmi usuli’l-fıkh" önemli fıkıh eserleridir.

Soru: Mahalli’nin tefsirle ilgili eseri var mıdır?
Cevap: Evet, "Tefsirü’l-Celaleyn" adlı eseri Kur’an tefsiri alanında önemli bir kaynaktır.

MAHALLİ Tefsiri

PDF İndir PDF İndir