Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habib el-Basri el-Maverdi (ö. 450/1058)
MAVERDİ'NİN HAYATI VE ESERLERİ
Maverdi,
364 (974-75) yılında Basra’da doğmuştur. Asıl adı Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed
b. Habib el-Basri olup, babasının gül suyu ticareti ile uğraşmasından dolayı
"Maverdi" lakabıyla tanınmıştır. İlk fıkıh eğitimini Mu‘tezile alimlerinden
Abdülvahid b. Hüseyin es-Saymeri’den alan Maverdi, 398 (1008) yılından önce
Bağdat’a yerleşerek eğitimine devam etti. Burada Ebu Hamid el-İsferayini, Ebu
Muhammed Abdullah b. Muhammed el-Bafi gibi büyük alimlerden ders aldı. Aynı
zamanda hadis alanında da Ebu Ali Hasan b. Ali el-Cebeli ve diğer hadisçilerden
eğitim gördü. Hanefi fakihi Kuduri’den de faydalandı.
Maverdi,
kariyeri boyunca çeşitli yerlerde kadılık yapmış ve ardından Bağdat’a dönerek
fıkıh, usul-i fıkıh, tefsir ve ahlak dersleri vermiştir. Basra Camii’nde bir
ders halkası olduğu bilinmektedir. Onun derslerine katılanlar arasında Hatib
el-Bağdadi ve Ebü’l-Fazl İbn Hayrun gibi önemli isimler yer almaktadır. Ayrıca,
Abbasi Halifesi Kaim-Biemrillah tarafından çeşitli diplomatik görevlerle Büveyhi
emirlerine ve Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’e elçi olarak gönderilmiştir.
Maverdi,
hayatı boyunca dürüstlüğü, vakarı ve tevazusu ile tanınmış, 30 Rebiülevvel 450
(27 Mayıs 1058) tarihinde Bağdat'ta vefat etmiş ve Babüharb semtindeki
kabristana defnedilmiştir.
MAVERDİ'NİN BAŞLICA ESERLERİ
1.
EL-AHKAMÜ’S-SULTANİYYE
İslam
devlet hukuku üzerine yazılan en önemli klasiklerden biri olarak kabul edilir.
Eserde hilafet, hükümet, yargı ve maliye gibi konular ele alınır.
2.
EL-HAVİ’L-KEBİR
Şafii
mezhebine ait geniş kapsamlı bir fıkıh kitabıdır. Çeşitli görüşlerin detaylı
açıklamalarıyla bir ilm-i hilaf eseri özelliği taşır.
3.
EL-İKNA‘
Fıkıh
alanında yazdığı ve delillerden çok hükümleri özetlediği bir muhtasardır.
Halife Kadir-Billah’ın isteği üzerine hazırladığı bilinir.
4.
TEFSİRÜ’L-KUR’AN (EN-NÜKET VE’L-UYUN)
Kur’an’ın
tamamını değil, seçilmiş ayetleri tefsir eden bu eser, rivayet ve dirayet
tefsiri özelliklerini taşır. Dil ve fıkıh yönünden zengin açıklamalar içerir.
5.
EDEBÜ’D-DÜNYA VE’D-DİN
Ahlak
konusunu ele alan bu kitap, İslam ahlakını Yunan felsefesi ve Fars hikmetiyle
harmanlayarak okuyucularına sunar.
6.
KAVANİNÜ’L-VİZARE VE SİYASETÜ’L-MÜLK
Vezirlik
makamının görev ve sorumluluklarını inceleyen eser, yöneticilere ve vezirlere
yönelik pratik tavsiyeler içerir.
7.
TESİLÜ’N-NAZAR VE TA‘CİLÜ’Z-ZAFER
Devlet
yönetimi ve liderlerin taşıması gereken ahlaki özellikler üzerine yazılmış bir
kitaptır. Devletin kuruluş ve yönetim süreçlerini anlatır.
8.
A‘LAMÜ’N-NÜBÜVVE
Peygamberlik
müessesesinin akli ve nakli delillerle ispatını yapan bu eser, pek çok kez
basılmıştır.
MAVERDİ’NİN DÜŞÜNCELERİ VE GÖRÜŞLERİ
Maverdi, eserlerinde siyaset, ahlak ve toplumsal düzen üzerine kapsamlı değerlendirmeler yapmıştır. Ona göre ahlak, dinin temelidir ve akıl, dini mükellefiyetlerin esasıdır. Toplumsal yaşamın temelinde adalet ve güvenlik yatar; devlet ise toplumsal barış ve düzenin sağlanmasında zorunludur. Maverdi, siyasi düşüncelerini ideal İslam devletinin tesisi üzerine kurmuştur.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Maverdi kimdir?Cevap: Maverdi, Abbasi döneminin önemli fıkıh ve siyaset alimlerinden biridir.
Soru: En önemli eseri hangisidir?
Cevap: En meşhur eseri "el-Ahkamü’s-Sultaniyye"dir.
Soru: Maverdi’nin eserleri hangi konuları kapsar?
Cevap: Eserleri fıkıh, siyaset, tefsir ve ahlak gibi geniş bir yelpazeyi kapsar.
Soru: Maverdi hangi mezhebe mensuptur?
Cevap: Şafii mezhebine mensuptur.
Soru: Hangi tarihte vefat etti?
Cevap: 30 Rebiülevvel 450 (27 Mayıs 1058) tarihinde vefat etti.
