Ebu Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. İsmail el-Muradi el-Mısri (ö. 338/950)
EBU CA‘FER EN-NEHHAS'IN HAYATI VE ESERLERİ
Ebu
Ca‘fer en-Nehhas, Mısır'da yaklaşık Hicri 270’li yıllarda (Miladi 883 civarı)
doğmuş ve hayatının büyük bir kısmını burada geçirmiştir. Aslen Yemen kökenli
Murad kabilesine bağlı olması nedeniyle "Muradi" nisbesiyle
tanınmıştır. İslam tarihçisi Davudi, onu İbnü’l-Muradi olarak da kaydetmiştir.
Nehhas lakabıyla anılması ise babasının mesleği olan bakırcılıkla uğraşmasından
kaynaklanmaktadır.
Genç
yaşlarda ilmi çalışmalar yapmak üzere Bağdat başta olmak üzere Irak'ın önemli
merkezlerine seyahat etmiş, burada dönemin önemli İslam alimlerinin derslerine
katılmıştır. Dönüş yolunda Filistin'in Remle şehrine uğramış, bölgenin saygın
hocalarından tefsir, hadis, fıkıh, kıraat, Arap dili ve edebiyatı alanlarında
eğitim alarak kendini yetiştirmiştir. Ebu Ca‘fer en-Nehhas'ın hocaları arasında
Müberred, Hasan b. Guleyb, Zeccac, Ahfeş el-Asgar, Ebü’l-Kasım el-Begavi,
Niftaveyh, İbn Keysan, Tahavi, Ebu Bekir İbnü’l-Enbari ve İbn Şenebuz gibi
meşhur isimler bulunmaktadır.
Nehhas,
yetiştirdiği öğrenciler arasında Ebu Abdullah Muhammed b. Yahya el-Ezdi,
Abdülkebir b. Muhammed el-Cezeri, Muhammed b. Müferric el-Meafiri, Ebu Abdullah
Muhammed b. Horasan es-Sıkılli, Ebu Hafs Ömer b. Muhammed el-Hadrami ve
Muhammed b. Ali el-Üdfüvi gibi önemli isimleri bırakmıştır. 5 Zilhicce 338
tarihinde (26 Mayıs 950), Nil Nehri kenarında şiirlerin vezinlerini tahlil
ettiği sırada, Nil suyunun azalması ve fiyatların yükselmesi için büyü
yaptığını zanneden biri tarafından nehre itilerek boğulmuş ve vefat etmiştir.
EBU CA‘FER EN-NEHHAS'IN BAŞLICA ESERLERİ
KİTABÜ’N-NASİḪ VE’L-MENSUḪ
Bu
eser, Kur'an-ı Kerim'deki nesih konusu üzerine yazılmıştır. Eserin girişinde
nesih hakkında genel bilgi verilirken, devamında Kur'an sureleri tek tek ele
alınarak nasih ve mensuh ayetler rivayetlerle desteklenerek açıklanmıştır.
Birçok baskısı bulunmaktadır.
İ‘RABÜ’L-KUR’AN
Kur'an
ayetlerinin dil bilgisi yapısı, kıraat farklılıkları ve ayetlerin iniş
sebeplerine değinen bu eser, Kur'an'ın anlaşılması için önemli bir kaynaktır.
Tefsirü’l-Kur’an adıyla da bilinen bu kitabın farklı baskıları yapılmıştır.
ME‘ANİ’L-KUR’AN
Bu
eser, Kur'an'ın az kullanılan kelimeleri, dil ve anlam yapıları, kıraat
farklılıkları ve ahkam ayetleri üzerine derinlemesine analizler sunar. Ayrıca nasih
ve mensuh ayetlere de kısaca değinilmiş, rivayetler ve farklı yorumlar
tartışılmıştır.
KİTABÜ’L-KAT‘ VE’L-İ’TİNAF
Kur'an'da
duraklama ve başlama yerleriyle ilgili olan bu eser, okuyucuların ayetleri
doğru anlaması açısından önemlidir. Kitabın farklı baskıları bulunmaktadır.
SINA‘ATÜ’L-KÜTTAB
Edebü’l-Küttab
ve Edebü’l-Katib isimleriyle de bilinen bu eser, yazarlık sanatı üzerine kaleme
alınmıştır. Müslüman yazarların yetişmesinde etkili olmuştur.
ŞERHU EBYATİ SİBEVEYHİ
Arap
dilinin temel kaynaklarından olan Sibeveyhi’nin şiirlerinin şerhi üzerine
yazılmıştır. Arap dili eğitimi alanında önemli bir eserdir.
ŞERHU’L-KASAİDİ’T-TİS‘İ’L-MUALLAKAT
Muallakat
olarak bilinen meşhur Arap şiirlerinin şerhini içeren bu eser, Arap edebiyatı
araştırmalarında sıklıkla başvurulan bir kaynaktır.
KİTABÜ’T-TÜFFAHA Fİ’N-NAHV
Arap
dili grameri üzerine yazılan bu kitap, Nehhas'ın dil bilgisi alanındaki önemli
çalışmalarından biridir.
RİSALE Fİ’L-LAMAT
Arap dilinde lam harfinin kullanımı üzerine yazılmış kısa ama değerli bir risaledir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Ebu Ca‘fer en-Nehhas kimdir?Cevap: Ebu Ca‘fer en-Nehhas, İslam alimlerinden olup, Kur'an tefsiri ve Arap dili üzerine önemli eserler yazmış bir bilgindir.
Soru: Nehhas lakabı nereden geliyor?
Cevap: Nehhas lakabı, babasının mesleği olan bakırcılıktan kaynaklanmaktadır.
Soru: En önemli eserleri hangileridir?
Cevap: İ‘rabü’l-Kur’an, Me‘ani’l-Kur’an ve Kitabü’n-Nasih ve’l-Mensuh en bilinen eserleridir.
Soru: Ne zaman vefat etmiştir?
Cevap: 26 Mayıs 950 tarihinde (Hicri 338) Nil Nehri'nde boğularak vefat etmiştir.
Soru: Hangi alanlarda eser vermiştir?
Cevap: Tefsir, kıraat, Arap dili ve edebiyatı, fıkıh gibi pek çok alanda eser vermiştir.
