Nizamüddin Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-A‘rec en-Nisaburi (ö. 730/1329 [?])
HAYATI VE İLMİ ŞAHSİYETİ
Nisaburi, Horasan bölgesinin önemli şehirlerinden biri olan Nişabur’da doğdu ve burada yetişti. Astronomi, tefsir, matematik ve dil bilimleri gibi alanlarda önemli çalışmalar yaptı. 704 (1304) yılında Azerbaycan’a giderek Tebriz’e yerleşti ve burada Kutbüddin-i Şirazi’nin talebesi olarak astronomi çalışmalarına devam etti. İlhanlılar döneminde rasathanede gözlemler yaptı ve astronomiye dair eserlerini bu dönemde kaleme aldı. Ancak 711 (1311) yılından itibaren astronomi çalışmalarını bırakarak dini ilimlere yöneldi. Tefsir, sarf, belagat gibi alanlarda da eserler veren Nisaburi, aynı zamanda döneminin önde gelen hafız ve mukrilerinden biri olarak tanındı. Zühd ve takva ehli bir alim olarak bilinen Nisaburi, 730 (1329) yılında vefat etti.NİSABURİ’NİN ESERLERİ
Nisaburi, astronomi, tefsir, matematik ve dil bilimleri gibi birçok alanda eserler kaleme almıştır. İşte onun en önemli eserleri:Garaʾibü’l-Kurʾan ve regaʾibü’l-furkan: Nisaburi’nin en meşhur eseri olan bu tefsir, Kur’an’ın garip kelimelerini ve inceliklerini ele alır. Eser, Taberi’nin Camiʿu’l-beyan adlı tefsiriyle birlikte basılmış ve İslam dünyasında geniş bir kabul görmüştür.
Şerhu Tahriri’l-Mecisti: Nasirüddin-i Tusi’nin astronomiye dair eseri Tahrirü’l-Mecisti’nin şerhi olan bu çalışma, Nisaburi’nin astronomi alanındaki derin bilgisini ortaya koyar. Eser, İlhanlı Veziri Sa‘deddin es-Saveci’ye ithaf edilmiştir.Keşf-i Hakaʾik-i Zic-i İlhani: Nasirüddin-i Tusi’nin Zic-i İlhani adlı eserinin Farsça şerhi olan bu çalışma, astronomi ve matematik alanında önemli bir kaynaktır.
Tavzihu’t-Teẕkire: Nasirüddin-i Tusi’nin Teẕkiretü’n-Nasiriyye adlı eserinin şerhi olan bu kitap, astronomiye genel bir bakış sunar. Eser, Ali b. Mahmud el-Yezdi’ye ithaf edilmiştir.Şerhu Si Fasl: Nasirüddin-i Tusi’nin astrolojiye dair Si Fasl adlı eserinin şerhi olan bu çalışma, astrolojinin temel konularını ele alır.
er-Risaletü’ş-Şemsiyye fi’l-hisab: Matematik alanında temel prensipleri ve uygulamaları ele alan bu risale, İlhanlı Veziri Reşidüddin Fazlullah’ın oğlu Şemseddin Abdüllatif adına kaleme alınmıştır.Safiye Şerhu’ş-Şafiye: İbnü’l-Hacib’in sarf ilmine dair eş-Şafiye adlı eserinin şerhi olan bu çalışma, dil bilimleri alanında önemli bir kaynaktır.
Şerhu Miftahi’l-ʿulum: Sekkaki’nin belagata dair Miftahu’l-ʿulum adlı eserinin şerhi olan bu çalışma, belagat ilmi üzerine önemli bir eserdir.
NİSABURİ’NİN İLMİ MİRASI
Nisaburi, astronomi ve tefsir alanında yaptığı çalışmalarla İslam ilim geleneğine büyük katkılar sağlamıştır. Özellikle Garaʾibü’l-Kurʾan adlı tefsiri, Kur’an’ın anlaşılması ve yorumlanması konusunda önemli bir kaynak olarak kabul edilmiştir. Astronomi alanındaki çalışmaları ise İslam bilim tarihinde önemli bir yere sahiptir. Nisaburi, hem teorik hem de pratik bilimlerde yetkin bir alim olarak tanınmış ve eserleri uzun yıllar medreselerde okutulmuştur.SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Nisaburi’nin en önemli eseri hangisidir?Cevap: Nisaburi’nin en önemli eseri, Kur’an’ın garip kelimelerini ve inceliklerini ele alan Garaʾibü’l-Kurʾan ve regaʾibü’l-furkan adlı tefsiridir.
Soru: Nisaburi hangi alanlarda eserler vermiştir?
Cevap: Nisaburi, astronomi, tefsir, matematik, sarf ve belagat gibi birçok alanda eserler kaleme almıştır.
Soru: Nisaburi’nin astronomi alanındaki en önemli eseri hangisidir?
Cevap: Nisaburi’nin astronomi alanındaki en önemli eseri, Nasirüddin-i Tusi’nin Tahrirü’l-Mecisti adlı eserinin şerhi olan Şerhu Tahriri’l-Mecisti’dir.
Soru: Nisaburi nerede vefat etmiştir?
Cevap: Nisaburi, 730 (1329) yılında vefat etmiştir. Kesin ölüm yeri kaynaklarda belirtilmemiştir.
Soru: Nisaburi’nin tefsir alanındaki katkıları nelerdir?
Cevap: Nisaburi, Garaʾibü’l-Kurʾan ve regaʾibü’l-furkan adlı tefsiriyle Kur’an’ın anlaşılması ve yorumlanması konusunda önemli bir katkı sağlamıştır. Bu eser, Kur’an’ın garip kelimelerini ve inceliklerini detaylı bir şekilde ele alır.
