Muhammed Hüseyin b. Muhammed b. Muhammed Hüseyin Tabatabai (1904-1981)
HAYATI VE İLMİ KARİYERİ
Allame
Seyyid Muhammed Hüseyin Tabatabai, 17 Mart 1904’te İran’ın Tebriz şehri
yakınlarındaki Şadabad köyünde doğdu. Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in soyundan
gelen Tabatabai, köklü bir alimler ailesine mensuptu. Beş yaşında annesini,
dokuz yaşında babasını kaybetti. İlk eğitimini Tebriz’de aldı ve 1925’te
Necef’e giderek İslami ilimlerde derinleşmek için eğitimine devam etti.
Necef’te Muhammed Hüseyin İsfahani, Muhammed Hüseyin Naini ve Hüseyin Badkubi
gibi dönemin önemli alimlerinden fıkıh, felsefe ve matematik dersleri aldı.
İctihad derecesine ulaşmasına rağmen merci-i taklid olmaya yönelmedi.
1935’te
Tebriz’e dönen Tabatabai, çiftçilikle uğraştı. Ancak II. Dünya Savaşı sırasında
Ruslar’ın İran’ın kuzeyini işgal etmesi üzerine 1946’da Kum’a yerleşti. Kum’da
medreselerde ders vermeye başladı ve özellikle Kur’an tefsiri ve felsefe
alanında önemli çalışmalar yaptı. 1958-1977 yılları arasında Fransız filozof
Henry Corbin ile yaptığı görüşmeler, İslam felsefesi ve tasavvufu üzerine
derinlemesine tartışmalara sahne oldu. Tabatabai, 16 Kasım 1981’de Kum’da vefat
etti ve burada defnedildi.
FİKİRLERİ VE İLMİ KATKILARI
Tabatabai,
Şii dünyasının önde gelen alimlerinden biri olarak tanınır. Onun en önemli
katkıları, Kur’an tefsiri ve İslam felsefesi alanındadır. Tabatabai, Kur’an’ın
zahiri manasını koruyarak tefsir etmenin önemini vurguladı ve kelamcıların,
filozofların ve mutasavvıfların aşırı te’vil yöntemlerini eleştirdi. Aynı
zamanda Molla Sadra’nın ilahi hikmet (el-hikmetü’l-mütealiye) öğretisini
benimseyerek, bu felsefi geleneği canlandırmaya çalıştı.
KUR’AN TEFSİRİ: EL-MİZAN
Tabatabai’nin
en meşhur eseri, el-Mizan fi tefsiri’l-Kurʾan adlı tefsiridir.
Bu eser, Şii dünyasının en önemli tefsirlerinden biri kabul edilir. Tabatabai,
bu tefsirinde Kur’an’ın zahiri manasını korurken, aynı zamanda ayetlerin derin
anlamlarını da ortaya koymaya çalıştı. El-Mizan, hem rivayet hem de
dirayet metotlarını bir arada kullanmasıyla dikkat çeker. Eser, Arapça’nın yanı
sıra Farsça, İngilizce ve Türkçe gibi birçok dile çevrilmiştir.
FELSEFİ ÇALIŞMALARI
Tabatabai,
İslam felsefesinin canlandırılmasına büyük katkıda bulundu. Özellikle Molla
Sadra’nın eserlerini okuttu ve yaygınlaştırdı. Bidayetü’l-hikme ve Nihayetü’l-hikme adlı
eserleri, felsefe öğrencileri için temel ders kitapları olarak kabul edilir.
Tabatabai, bu eserlerde İslam felsefesinin temel kavramlarını ele aldı ve
özellikle materyalist felsefeye karşı İslami bir perspektif sundu.
VELAYET-İ FAKİH DOKTRİNİ
Tabatabai,
Ayetullah Humeyni’nin ortaya koyduğu velayet-i fakih doktrinini
benimsedi. Bu doktrin, on ikinci imamın gaybeti döneminde fakihlerin siyasi ve
dini otoriteyi temsil etmesini öngörür. Ancak Tabatabai, aktif siyasete çok
fazla karışmamayı tercih etti ve daha çok ilmi çalışmalara odaklandı. Bununla
birlikte, öğrencilerinin birçoğu 1979 İran İslam Devrimi’nde önemli roller
üstlendi.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Allame
Tabatabai kimdir?
Cevap: Allame Tabatabai, 20. yüzyılın önemli Şii alimlerinden
biridir. Kur’an tefsiri ve İslam felsefesi alanında önemli çalışmalar
yapmış, el-Mizan adlı tefsiriyle tanınmıştır.
Soru: Tabatabai’nin
en önemli eseri nedir?
Cevap: Tabatabai’nin en önemli eseri, el-Mizan fi tefsiri’l-Kurʾan adlı
tefsiridir. Bu eser, Şii dünyasının en önemli tefsirlerinden biri kabul edilir.
Soru: Tabatabai’nin
felsefi çalışmaları nelerdir?
Cevap: Tabatabai, Bidayetü’l-hikme ve Nihayetü’l-hikme adlı
eserleriyle İslam felsefesinin canlandırılmasına katkıda bulunmuştur. Ayrıca
Molla Sadra’nın ilahi hikmet öğretisini benimseyerek bu geleneği
yaygınlaştırmıştır.
Soru: Tabatabai’nin
velayet-i fakih doktriniyle ilişkisi nedir?
Cevap: Tabatabai, Ayetullah Humeyni’nin velayet-i fakih doktrinini
benimsemiş, ancak aktif siyasete çok fazla karışmamayı tercih etmiştir. Öğrencileri
ise 1979 İran İslam Devrimi’nde önemli roller üstlenmiştir.
Soru: Tabatabai’nin
öğrencileri kimlerdir?
Cevap: Tabatabai’nin öğrencileri arasında Murtaza Mutahhari,
Muhammed Hüseyni Bihişti, Musa Sadr ve Muhammed Taki Misbah Yezdi gibi önemli
şahsiyetler bulunmaktadır.
