Ebu Ca‘fer Muhammed b. Cerir b. Yezid el-Amüli et-Taberi el-Bağdadi (ö. 310/923)
DOĞUMU VE AİLESİ
224
yılı sonunda veya 225 yılı başında (839) Taberistan'ın merkezi olan Amül'ün
ilim dolu atmosferinde dünyaya gelen Taberi, burada yetişen önemli İslam
alimlerinden biri olmuştur. Kendisi, memleketine nispetle "Amuli" ve
"Taberi" olarak anılmakla beraber, daha sonra yerleştiği Bağdat
sebebiyle "Bağdadi" nisbesiyle de bilinir. Evlenmemiş olup, dönemin
geleneğine uygun olarak "Ebu Ca'fer" künye ismiyle tanınmıştır.
Babasi
çiftçilikle uğraşan biriydi ve oğlu hakkında gördüğü bir rüya, onun gelecekte
bir alim olup dini savunacağı yönünde yorumlanmıştı. Bu nedenle, babası onun
eğitimi için elinden gelen tüm imkanları sundu ve ciddi gelir getiren bir arazi
bırakıp onu ilim yolunda destekledi.
İLK EĞİTİM VE SEYAHATLERİ
Taberi,
eğitimine memleketinde başlayarak Kur'an'ı ezberledi ve hadis yazmaya koyuldu.
12 yaşında ilim tahsili için ilk seyahatine çıkarak Rey'e gitti. Burada, İbn
Humeyd er-Razi'den hadisler aldı ve tefsir eğitimi gördü. Hanefi fıkhını
Öğrenmek için Ebu Mukatil'e başvurdu. Daha sonra Ahmed b. Hanbel gibi büyük
alimlerden faydalanmak için Bağdat'a gitmek istese de, oraya ulaşmadan Ahmed b.
Hanbel'in vefat ettiğini öğrendi.
Bağdat'ta
geçirdiği bir yıllık süre boyunca Şafii fıkhı üzerine dersler aldıktan sonra
Basra'ya geçti. Burada, Hz. Ali'ye ait hadisleri de içeren çok sayıda rivayet
ve tarih kaydı elde etti. Ardından Vasıt ve Kufe'ye giderek hadis, Arap dili ve
edebiyatı üzerine yoğunlaştı. Sonunda Bağdat'a geri dönerek ilmi çalışmalarını
burada sürdürdü.
MISIR VE DİĞER BÖLGELERDE EĞİTİM
Bağdat'tan
ayrılıp Mısır'a giderek Şafii mezhebinin önde gelen alimlerinden dersler aldı.
Arap dili ve edebiyatı konusunda uzmanlaşmış olan Ebüel-Hasan Ali b. Serrac
el-Mısri ile yakın dostluk kurdu. Fıkıh, hadis, dilbilgisi ve şiir konularında
yoğun çalışmalar yaptıktan sonra tekrar Bağdat'a döndü ve burada hayatının
sonuna kadar ilmi faaliyetlerini sürdürdü.
TABERİ'NİN İLMİ KİMLİĞİ VE TELİF ESERLERİ
Taberi,
hayatı boyunca ilmi çalışmalarına ara vermeden devam etti ve pek çok talebe
yetiştirdi. En önemli eserlerinden biri olan Camiʿu'l-beyan adlı
tefsiri, onu "İmamül-müfessirin" (Müfessirlerin öncüsü) unvanına
kavuşturdu. Ayrıca Tarihu'l-ümem ve'l-muluk adlı eseriyle tarih alanında
önemli bir şahsiyet oldu.
Taberi, Hanbeli ve Zahiri mezheplerine mensup bazı kişiler tarafından eleştirilse de, o kendi ilmi metodunu benimseyerek, Ehl-i Sünnet içinde bağımsız bir müctehid olarak anılmıştır.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru:
Taberi hangi mezhebe mensuptur?
Cevap: Taberi, Şafii mezhebinde yetişmiş olup, sonradan kendi bağımsız
fıkhını geliştirmiştir.
Soru:
Taberi hangi alanlarda eser vermiştir?
Cevap: Tefsir, hadis, fıkıh, tarih ve Arap dili gibi birçok alanda
çalışmalar yapmıştır.
Soru:
Taberi'nin en bilinen eseri hangisidir?
Cevap: En önemli eseri, Camiʿu'l-beyan adlı tefsiridir.
Soru:
Taberi'nin başlıca ilmi seyahatleri nerelere olmuştur?
Cevap: Rey, Bağdat, Basra, Kufe, Mısır ve Şam bölgelerine giderek
çeşitli alimlerden dersler almıştır.
Soru:
Taberi neden eleştirilmiştir?
Cevap: Hanbeli ve Zahiri alimleri tarafından bazı fıkhı ve akaid
görüşleri nedeniyle eleştirilmiştir.
