Ebu Ali Eminüddin (Eminü’l-İslam) el-Fazl b. el-Hasen b. el-Fazl et-Tabersi (ö. 548/1154)
TABERSİ’NİN DOĞUMU VE AİLESİ
Büyük İslam Alimi Tabersi, büyük ihtimalle Taberistan’da dünyaya geldi. Bazı rivayetlere göre ise Kaşan ve İsfahan arasında yer alan Tefriş köyünde doğmuştur. Arapça’ya “Tabris” olarak geçen bu köy, onun nisbesinin kaynağıdır. Doğum tarihi hakkında farklı rivayetler bulunmaktadır. 467 (1075) veya 470 (1077) yıllarında doğduğu belirtilse de, doksan yaşında vefat ettiği göz önüne alınarak 458 (1066) yılında doğduğu kabul edilmektedir.MEŞHEDİ, RADAVİ VE SEBZEVARİ NİSBELERİ
Tabersi, uzun yıllar Meşhed’de ikamet ettiği için “Meşhedi” olarak da tanınır. Ayrıca “Radavi” nisbesiyle de bilinir. Sebzevar’da geçirdiği yıllar nedeniyle “Sebzevari” olarak anılsa da, en yaygın nisbesi “Tabersi”dir. Bu nisbe, özellikle kendisine atıfta bulunulduğunda kullanılır.TABERSİ’NİN EĞİTİMİ VE HOCALARI
Tabersi, dönemin önde gelen alimlerinden dersler aldı. Ebü’l-Vefa Abdülcebbar b. Ali el-Mukri er-Razi, Ebu Ali b. Şeyh et-Tusi, Muvaffakuddin Hüseyin b. Feth el-Vaiz el-Bekrabadi, Ebu Talib Muhammed b. Hüseyin el-Hüseyni ve Hasan b. Hüseyin b. Babeveyh el-Kummi gibi isimler onun hocaları arasında yer alır. Bu eğitim süreci, onun dini bilgisi ve ilmi birikiminin temelini oluşturdu.HORASAN’DA HOCALIK YILLARI
Tahsilini tamamladıktan sonra Horasan’da hocalık yapmaya başlayan Tabersi, birçok öğrenci yetiştirdi. Oğlu Radıyyüddin başta olmak üzere, Reşidüddin İbn Şehraşub et-Tabersi, Müntecebüddin el-Kummi, Kutbüddin er-Ravendi ve Burhaneddin Muhammed Ali el-Kazvini gibi önemli isimler onun öğrencileri arasında yer aldı.SEBZEVAR’A YERLEŞMESİ VE ESERLERİ
523 (1129) yılında Meşhed’den ayrılarak Sebzevar’a yerleşen Tabersi, ömrünün son yirmi beş yılını burada geçirdi. Bu dönemde eserlerinin büyük bir kısmını telif etti. 548 (1154) yılının kurban bayramı gecesinde Sebzevar’da vefat eden Tabersi’nin naaşı Meşhed’e nakledildi ve Katlgah bölgesinde defnedildi. Bazı rivayetlere göre ise İmam Ali er-Rıza’nın abdest alıp guslettiği yerde toprağa verildi.TABERSİ’NİN ESERLERİ
Tabersi, özellikle tefsir alanındaki çalışmalarıyla tanınır. Günümüz Şii dünyasında müfessirliğiyle öne çıkmaktadır. İşte onun en önemli eserleri:1. MECMAʿU’L-BEYAN Lİ-ʿULUMİ’L-KURʾAN
Bu eser, Tabersi’nin en meşhur tefsir çalışmasıdır. Kur’an ilimlerine dair kapsamlı bir kaynak olan Mecmaʿu’l-beyan, muhtelif ihtisar çalışmalarına konu olmuş ve Farsça’ya tercüme edilmiştir. Eser, Ahmed Arif ez-Zeyn, Muhammed Emin el-Amili, Seyyid Haşim er-Resuli el-Mahallati ve diğer alimler tarafından neşredilmiştir.2. EL-KAFİ EŞ-ŞAFİ MİN KİTABİ’L-KEŞŞAF
Tabersi, bu eserinde Zemahşeri’nin el-Keşşaf’ındaki edebi özellikleri bir araya getirmiştir. Et-Tefsirü’l-veciz ve et-Tefsirü’s-sagīr olarak da bilinen bu çalışma, onun tefsir alanındaki derin bilgisini yansıtır.3. CEVAMİʿU’L-CAMİʿ ET-TEFSİRÜ’L-VASİṬ
Oğlu Hasan’ın isteği üzerine kaleme alınan bu eser, Tabersi’nin tefsirle ilgili çalışmalarının sonuncusudur. El-Keşşaf’tan alıntılar ve kendi tefsirinden eklemelerle oluşturulmuştur. İlk taşbaskı neşrinden sonra Ebü’l-Kasım Gürci ve Ayetullah Kadi Tabatabai tarafından yayımlanmıştır.
4. İʿLAMÜ’L-VERA Bİ-AʿLAMİ’L-HÜDA
Bu eser, İspehbed Alaüddevle Ali b. Şehriyar b. Karin adına kaleme alınmıştır. Hz. Peygamber (SAV), Hz. Fatıma ve on iki imamın faziletlerine dair Şii ve Sünni kaynaklarından derlenen bilgileri içerir. Çeşitli baskıları bulunan kitap, Ali Ekber el-Gaffari’nin tashihleriyle yayımlanmıştır.5. EL-ADABÜ’D-DİNİYYE Lİ’L-ḪİZANETİ’L-MUʿİNİYYE
Ahlaka dair bu eser, Horasan emiri ve Sultan Sencer’in veziri Muinüddin-i Kaşi’ye ithaf edilmiştir. Henüz neşredilmemiş olan bu çalışma, Tabersi’nin ahlak ve dini edep konularındaki görüşlerini yansıtır.6. EL-MÜʾTELEF MİNE’L-MUḪTELEF BEYNE EʾİMMETİ’S-SELEF
Şeyhüttaife Ebu Ca‘fer et-Tusi’nin Mesaʾilü’l-ḫilaf adlı eserinin şerhi olan bu çalışma, Mehdi er-Recai tarafından neşredilmiştir.7. TACÜ’L-MEVALİD
Hz. Peygamber (SAV), Hz. Fatıma ve imamlarla ilgili biyografik bir çalışma olan bu eser, 1406/1985 yılında Kum’da yayımlanmıştır.8. NESRÜ’L-LEʾALİ
Hz. Ali’nin sözlerinin alfabetik sırayla derlendiği bu küçük risale, Tabersi’nin dil ve edebiyat alanındaki yetkinliğini gösterir.DİĞER ESERLERİ
Tabersi’nin bunların dışında en-Nurü’l-mübin, Künuzü’n-necat, et-Temhid fi’l-usul, Münyetü’z-zahid, el-Faʾik, el-ʿUmde, Feżaʾilü’z-Zehraʾ, Meʿaricü’s-suʾal, Sahifetü’r-Rıża ve el-Cevahir fi’n-nahv gibi eserleri de bulunmaktadır.SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Tabersi nerede doğmuştur?Cevap: Tabersi, büyük ihtimalle Taberistan’da veya Kaşan ile İsfahan arasındaki Tefriş köyünde doğmuştur.
Soru: Tabersi’nin en meşhur eseri hangisidir?
Cevap: Tabersi’nin en meşhur eseri, Kur’an ilimlerine dair kapsamlı bir kaynak olan Mecmaʿu’l-beyan li-ʿulumi’l-Kurʾan’dır.
Soru: Tabersi hangi alanda öne çıkmıştır?
Cevap: Tabersi, özellikle tefsir alanındaki çalışmalarıyla tanınmaktadır.
Soru: Tabersi’nin öğrencileri kimlerdir?
Cevap: Oğlu Radıyyüddin, Reşidüddin İbn Şehraşub et-Tabersi, Müntecebüddin el-Kummi ve Kutbüddin er-Ravendi gibi isimler onun öğrencileri arasındadır.
Soru: Tabersi nerede vefat etmiştir?
Cevap: Tabersi, 548 (1154) yılında Sebzevar’da vefat etmiş ve naaşı Meşhed’e nakledilmiştir.
