Ebu Muhammed Yahya b. el-Mübarek b. el-Mugīre el-Yezidi el-Adevi (ö. 202/817)
Ebu Muhammed Yahya el-Yezidi (v. 202/817), 128 (745) yılında muhtemelen Basra’da doğmuş ve burada eğitim görmüştür. Adı tüm kaynaklarda Yahya olarak geçse de, İbn Kuteybe tarafından Abdurrahman olarak da zikredilmektedir (el-Maʿarif, s. 544). Abbasi Halifesi Mehdi’nin dayısı Yezid b. Mansur’un çocuklarına mürebbilik yapması nedeniyle "Yezidi" lakabını almıştır. Ayrıca Basri ve Bağdadi nisbeleriyle de anılmıştır.
EĞİTİMİ VE HOCALARI
Dil, kıraat ve aruz gibi alanlarda eğitim alan Yezidi, en
önemli hocası Ebu Amr b. Ala’dan nahiv, lugat ve kıraat ilimlerini öğrenmiştir.
Ayrıca Halil b. Ahmed, Yunus b. Habib ve İbn Cüreyc gibi önemli alimlerden de
dersler almıştır. Kendisinden faydalanan öğrencileri arasında Duri, Susi, Ebu
Ubeyd Kasım b. Sellam, İshak b. İbrahim el-Mevsıli ve Ebu Eyyub el-Hayyat gibi
isimler bulunmaktadır.
ABBASİ SARAYI İLE İLİŞKİLERİ
145 (762) yılında Basra'da Abbasiler’e karşı isyan eden İbrahim
b. Abdullah b. Hasan’la birlikte hareket ettiği belirtilen Yezidi, daha sonra
Abbasi sarayı ile ilişkilerini geliştirmiştir. Halife Me’mun’un çocuklarının
eğitiminde yer almış ve sarayda saygın bir konuma ulaşmıştır.
KIRAAT VE LUGAT ALANINDAKİ ÇALIŞMALARI
Ebu Amr kıraatini bizzat hocasından öğrenen Yezidi, bu
kıraatin en güçlü nakilcilerinden biri olarak kabul edilmiştir. Duri ve Susi
gibi önemli kıraat imamları, Ebu Amr kıraatini doğrudan ondan almıştır. Ayrıca
Hamza kıraatini de öğrenmiş ve kendi talebeleri aracılığıyla aktarmıştır.
Yezidi, kıraat ilmiyle olduğu kadar nahiv ve lugat
ilimleriyle de yakından ilgilenmiştir. Basra dil mektebine mensup olup, Kufe
mektebinin önde gelen temsilcilerinden Ali b. Hamza el-Kisai ile çeşitli ilmi
tartışmalar gerçekleştirmiştir. Dil alanındaki uzmanlığı sayesinde Abbasi
sarayında dilbilim danışmanlığı yapmıştır.
ESERLERİ VE MİRAS BIRAKTIĞI İLMİ GELENEK
- Müşaceratü Ebi Muhammed el-Yezidi ve’l-Kisaʾi bi-hażreti’r-Reşid: Halife Harunürreşid
huzurunda yaptığı dil tartışmalarını içeren eseridir.
- Garibü’l-Kurʾan: Kur’an’da geçen garib kelimeleri
açıklayan bir eserdir.
- Kitabü’n-Nevadir fi’l-luga: Arapça dil bilgisiyle ilgili
önemli bir kaynak olarak kabul edilir.
- Muḫtasar fi’n-nahv: Nahiv ilmine
dair yazılmış kısa bir risaledir.
- Kitabü’n-Nakṭ ve’ş-şekl: Arap yazı sistemine dair kaleme
alınmış bir eserdir.
- Kitabü’l-Maksur ve’l-memdud: Arapçada kısa ve uzun ünlülerin kullanımına dair bir çalışma.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Ebu Muhammed el-Yezidi kimdir?Cevap: Ebu Muhammed el-Yezidi, kıraat, dil ve lugat alanlarında önemli çalışmalara imza atmış bir İslam Alimi'dir.
Soru: Yezidi hangi ilimlerle meşgul olmuştur?
Cevap: Kıraat, lugat, nahiv ve aruz ilimleriyle ilgilenmiş, özellikle Ebu Amr kıraatinin aktarılmasında kritik bir rol oynamıştır.
Soru: Yezidi’nin en önemli eseri nedir?
Cevap: “Müşaceratü Ebi Muhammed el-Yezidi ve’l-Kisaʾi” adlı eseri, Harunürreşid huzurunda yaptığı dil tartışmalarını içermektedir.
Soru: Yezidi’nin hangi kıraatleri rivayet ettiği bilinmektedir?
Cevap: Ebu Amr kıraatinin en güçlü nakilcilerinden biri olup, Hamza kıraatini de rivayet etmiştir.
Soru: Yezidi’nin ilmi mirası günümüzde nasıl değerlendirilmektedir?
Cevap: Onun kıraat, nahiv ve lugat alanındaki çalışmaları, birçok klasik Arapça eserine kaynaklık etmiştir ve hala akademik dünyada incelenmektedir.
