HASAN-I BASRÎ KİMDİR?
Ebû Saîd el-Hasen b. Yesâr el-Basrî
(ö. 110/728), Basra'da yaşamış, İslam tarihinin en önemli tâbiîlerinden
biridir. Medine’de 21 (642) yılında dünyaya geldi. Babası Yesâr, Irak’ın fethi
sırasında Basra yakınlarındaki Meysân’dan getirilen bir esirdi. Annesi Hayre
ise Ümmü Seleme’nin hizmetkârıydı. Bu sebeple Hasan-ı Basrî’nin yetişmesinde
Ümmü Seleme’nin büyük etkisi vardır.
İLİM HAYATI VE ETKİLEYİCİ KİŞİLİĞİ
Hasan-ı Basrî, genç yaşta Kur’an'ı
ezberledi ve birçok sahâbî ile görüştü. Hz. Ali’nin halifeliği döneminde
ailesiyle Basra'ya yerleşti ve ömrünün geri kalanını burada geçirdi. Basra
Valisi Süleyman b. Harb’in teklif ettiği kadılık görevini kısa bir süre
yaptıktan sonra tamamen ilim ve vaaza yöneldi. Sahâbeden öğrendiği ilimlerle
etkili bir hatip ve vâiz olarak tanındı. Onun talebeleri arasında Eyyûb
es-Sahtiyânî, Katâde b. Diâme ve Mâlik b. Dînâr gibi isimler vardır.
ZÜHD VE TAKVA ANLAYIŞI
Hasan-ı Basrî, yaşadığı dönemin
siyasi kargaşalarına ve fitnelerine şahit olmuş; Kerbelâ Vak‘ası, Cemel ve
Sıffîn savaşları gibi olaylarda dengeli ve cesur bir duruş sergilemiştir.
Dünyaya değer vermemesi, ibadetlere olan bağlılığı ve sürekli Allah korkusunu
vurgulamasıyla bilinir. Tasavvufun önemli isimlerinden sayılan Hasan-ı Basrî,
zühd anlayışının en önemli temsilcilerindendir.
ÖNEMLİ SÖZLERİ VE ÖĞÜTLERİ
Hasan-ı Basrî'nin sözleri fesahat ve
belâgat açısından eşsizdir ve peygamberlerin sözlerine benzetilir. Dünyaya
karşı olan duruşunu, “Her ümmetin bir putu vardır, bu ümmetin putu altın ve
gümüştür” sözüyle ifade eder. İnsanları dünya tutkusundan uzaklaştırmaya
çalışarak sürekli olarak âhirete hazırlanmaya davet etmiştir.
HASAN-I BASRÎ'NİN ESERLERİ
Hasan-ı Basrî’ye nisbet edilen
önemli eserlerden bazıları şunlardır:
1. Risâle ilâ Abdilmelik b. Mervân
fi’l-Kader
İnsan iradesi ve kader konusunu ele alan bu risâle çeşitli dillerde
neşredilmiştir.
2. Risâle fî Fazlı Mekke
Mekke’nin faziletlerini anlatan eser, ilk şehirler faziletleri arasında yer
alır.
3. Et-Tefsîr
Hasan-ı Basrî’nin Kur’an tefsirine dair görüşlerinin derlenmiş hâlidir.
4. El-Ferâiz (Elli Dört Farz
Risâlesi)
Halk arasında yaygın olarak bilinen bu risâle, İslami temel prensipleri
anlatır.
5. Şürûtu’l-İmâme
Namazda imâmet şartlarını açıklayan kısa bir eserdir.
6. El-İstiğfârâtü’l-Münkıze
mine’n-Nâr
İstiğfar dualarını içeren bir risâledir.
7. Ez-Zühd
Zühd ve tasavvuf konusundaki öğütlerini içeren eserdir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Hasan-ı Basrî kimdir?
Cevap: İslam tarihinin önemli tâbiî âlimlerinden, Basra'da yaşamış bir zâhid
ve vâizdir.
Soru: Hasan-ı Basrî hangi şehirde
doğmuştur?
Cevap: Medine'de doğmuştur.
Soru: Hasan-ı Basrî’nin en önemli
eserleri nelerdir?
Cevap: Risâle ilâ Abdilmelik b. Mervân fi’l-Kader ve Risâle fî Fazlı
Mekke en meşhur eserlerindendir.
Soru: Hasan-ı Basrî’nin zühd anlayışı
nedir?
Cevap: Dünyaya bağlanmamak ve Allah korkusuyla yaşamayı esas alan bir
zühd anlayışına sahiptir.
Soru: Hasan-ı Basrî’nin tasavvuftaki yeri
nedir?
Cevap: İlk sûfîlerden kabul edilir ve tasavvufun temel ilkelerinin
şekillenmesinde etkili olmuştur.
Tefsîrü’l-Ḥasan el-Baṣrî Eseri
