Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed b. Muhammed en-Nisaburi (ö. 468/1076)
NİŞABUR’DA DOĞUMU VE AİLESİ
Vahidi, Nişabur’da dünyaya geldi. Ailesi, Beni Kudaa kabilesine mensup olup ticaretle uğraşıyordu. Save’den Nişabur’a göç eden ailesi, Rey ve Hemedan arasında önemli bir ticari merkezde yaşamıştı. Vahidi, ataları Mettuye ve Vahid’e nispetle Mettuyi ve Vahidi nisbeleriyle anılmış, ancak Vahidi olarak şöhret bulmuştur.İLMİ EĞİTİMİ VE HOCALARI
Vahidi, ilk eğitimini Nişabur’da aldı. Ebu Ömer Said b. Hibetullah el-Bistami’den hüsn-i hat öğrendi ve Kur’an’ı ezberledi. Daha sonra hadis, kıraat, sarf, nahiv, meani, lugat, şiir ve edebiyat gibi çeşitli ilim dallarında dönemin önemli alimlerinden dersler aldı. Hocaları arasında Ebu Bekir Ahmed b. Hasan el-Hiri, Ebu Tahir Muhammed b. Muhammed ez-Ziyadi ve Hasan b. Muhammed el-Herevi gibi isimler yer alır. Tefsir ve kıraat ilmini ise hocası Ebu İshak es-Sa‘lebi’den öğrendi.
İLMİ SEYAHATLERİ VE TALEBELERİ
Kaynaklarda Vahidi’nin ilmi seyahatlerde bulunduğu belirtilse de bu seyahatlerin detayları tam olarak bilinmemektedir. Ancak eserlerindeki ifadelerden Cürcan, İsfahan ve Bağdat’a gittiği anlaşılmaktadır. Uzun yıllar medreselerde ders veren Vahidi, pek çok talebe yetiştirdi. Bu talebeler arasında Ebü’l-Abbas Ömer b. Abdullah el-Ergıyani ve kardeşi Ebu Nasr Muhammed el-Ergıyani gibi isimler bulunmaktadır.
VAHİDİ’NİN İLMİ KİŞİLİĞİ VE MEZHEBİ
Vahidi, döneminin önemli bir İslam alimi olarak kabul edilir. İtikadda Eş‘ari, amelde Şafii mezhebine mensuptu. Eserlerinde Ehl-i sünnet akaidini savunmuş, Kaderiyye, Müşebbihe ve Mücessime gibi fırkalara karşı mücadele etmiştir. Arap dili ve edebiyatındaki birikimiyle de tanınan Vahidi, tefsir ve Kur’an ilimleri alanında büyük bir otorite olarak kabul edilmiştir.
ESERLERİ VE İLMİ KATKILARI
Vahidi’nin en önemli eserleri arasında şunlar yer alır:
el-Basiṭ fi tefsiri’l-Kurʾan: Döneminin en kapsamlı tefsirlerinden biri olan bu eser, 446 yılında tamamlanmıştır. Hadis, lugavi ve nahvi izahların yanı sıra fıkıh ve kelam konularına da yer verir.
el-Veciz fi tefsiri’l-kitabi’l-ʿaziz: Muhtasar bir tefsir olan bu eser, Tefsirü’l-Celaleyn’in başlıca kaynaklarından biridir.
el-Vasiṭ fi tefsiri’l-Kurʾani’l-mecid: Orta hacimde bir tefsir olup 461 yılında tamamlanmıştır.
Esbabü’n-nüzul: Kur’an’ın iniş sebepleri hakkında yazılan en meşhur eserlerden biridir.Şerhu Divani’l-Mütenebbi: Mütenebbi’nin divanına yazılan şerhlerin en üstünü kabul edilir.
VEFATI VE İLMİ MİRASI
Vahidi, Cemaziyelahir 468’de (Ocak-Şubat 1076) Nişabur’da vefat etti. İlmi kişiliği ve eserleriyle İslam dünyasında derin bir iz bıraktı. Özellikle tefsir alanındaki çalışmaları, kendisinden sonra gelen alimler için önemli bir kaynak teşkil etmiştir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Soru: Vahidi’nin en önemli eserleri nelerdir?Cevap: Vahidi’nin en önemli eserleri arasında el-Basiṭ fi tefsiri’l-Kurʾan, el-Veciz fi tefsiri’l-kitabi’l-ʿaziz ve Esbabü’n-nüzul bulunmaktadır.
Soru: Vahidi hangi mezheplere mensuptu?
Cevap: Vahidi, itikadda Eş‘ari, amelde ise Şafii mezhebine mensuptu.
Soru: Vahidi’nin tefsir alanındaki en önemli katkısı nedir?
Cevap: Vahidi, tefsir alanında özellikle Kur’an’ın iniş sebepleri (esbabü’n-nüzul) konusunda yazdığı eserle büyük bir katkı sağlamıştır.
Soru: Vahidi’nin talebeleri arasında kimler bulunmaktadır?
Cevap: Vahidi’nin talebeleri arasında Ebü’l-Abbas Ömer b. Abdullah el-Ergıyani ve kardeşi Ebu Nasr Muhammed el-Ergıyani gibi isimler yer alır.
Soru: Vahidi’nin vefat tarihi nedir?
Cevap: Vahidi, Cemaziyelahir 468’de (Ocak-Şubat 1076) Nişabur’da vefat etmiştir.
